Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny (Jun 2021)
Czy (i komu) potrzebne są czasopisma naukowe? Kontekst nauk społecznych
Abstract
Badacze zajmują się: (1) prowadzeniem badań naukowych oraz (2) upowszechnianiem ich wyników. Badacze zatrudnieni na uniwersytetach podejmują jeszcze dodatkową aktywność – (3) przekazują intersubiektywną wiedzę naukową (sprawdzone teorie i metody pozyskiwania tej wiedzy) swoim studentom i młodym badaczom, przygotowującym pod ich kierunkiem dysertacje doktorskie. Głównym kanałem przekazywania naukowych treści (wypełnianie przez badaczy obowiązku poddawania społecznej kontroli wytworów ich umysłów) są czasopisma naukowe. Tak jest w matematyce, fizyce, chemii, biologii, naukach medycznych czy w naukach inżynierskich. Tak też – w interesujących autora naukach społecznych – jest w psychologii. Z kolei w naukach humanistycznych (filozofia, historia, literaturoznawstwo itp.) duże znaczenie przypisuje się monografiom naukowym. Autor rozpatruje problem publikowania osiągnięć naukowych badaczy z obszaru nauk społecznych (ale jego rozważania mają też znaczenie dla klasycznych nauk humanistycznych) w czasopismach i w monografiach na tle dokonanych w Polsce – jego zdaniem - nieudolnie i bez należytego poszanowania tradycji, reform w obszarze nauki i szkolnictwa wyższego (tzw. ustawa Jarosława Gowina, ministra ds. nauki szkolnictwa wyższego, autoryzującego krytykowaną ustawę). Autor krytycznie odnosi się do negatywnych konsekwencji społecznych – zwłaszcza dla rozwoju nauki i studiów wyższych w Polsce. Autor krytycznie odnosi się do: (1) uznaniowego (bez racjonalnego uzasadnienia!) wyróżnienia listy wydawców książek naukowych, (2) stworzenia, bez należytej wnikliwości, listy czasopism. Te dwa wykazy stanowią podstawę do przeprowadzanych ewaluacji dorobku naukowego instytucji naukowych i pojedynczych badaczy. To nie mogą być rzetelne oceny. Zdaniem autora przeliczanie publikacji na punkty prowadzi do zjawiska depersonalizacji ocen osiągnięć naukowych (w wymiarze indywidualnym i instytucjonalnym). Prowadzi też do udziału, zwłaszcza młodych badaczy, w „wyścigu szczurów” (formuła: Publish or Perish) oraz rodzi zjawiska patologiczne w nauce: ghostwriting, guest authorship, plagiarism, self-plagiarism, falsification of data, fabrication of data, publikowanie w predatory journals, publication bias. Środkiem zaradczym może być tylko odejście od „punktowania” publikacji i dokonywanie ocen metodą peer review.
Keywords
