تحقیقات علوم قرآن و حدیث (Aug 2024)
گونه‌شناسی روایات معراجیّه؛ کارکرد روایات معراجیه در تفسیر معصومان(ع) از قرآن
Abstract
مطالعه‌ی اجمالی در موضوع معراج پیامبر اسلام(ص) روشن میسازدکه ادراکات حاصل از این واقعه سترگ، نقش بسزایی در تفسیر معصومان(ع) از قرآن داشته است، امّا این مهّم در شمار دستاوردهای متعدّدی که برای معراج ذکر شده و نیز در تحقیقات بسیاری که در شئونات مختلف معراج صورت گرفته، مغفول مانده است. این پژوهش به منظور پاسخ‌یابی به این سوال صورت گرفته که کارکرد معراج پیامبر(ص) در تفسیر اهل بیت(ع) از قرآن چیست؟ با توجه به آنکه در هیچ آیهای به صراحت سیرشبانه پیامبر(ص) ذکر نشده و اغلب داده‌ها بر محور روایات میچرخد،گونه‌شناسی روایاتِ معراجیّه‌ای که ذیل آیات قرآن از اهل بیت(ع) نقل شده، راهکاری است که این پژوهش به‌کار گرفته تا با ارائه تعداد اندکی از انواع گونه‌های این روایات، به اثرگذاری معراج در تفسیر قرآن پی برد. ضمن اذعان به قلّت گونه‌های مشاهده نشده در روایات معراجیّه (که در صورت وجود، حاکی از تعداد اندک آنهاست)، یافته‌ها نشان میدهد اغلب گونه‌های ذکر شده برای سایر روایات در روایات معراجیّه منقول از اهل بیت(ع) نیز وجود دارد، علاوه‌بر این، گونه‌هایی مستقل، با عناوین نوین در این روایات قابل ذکر است. نتیجه آنکه معراج، بستری است که فرصت مشاهده عینی اِنذارها و بشارت‌ها، ذکرمصادیق و بیان جزئیاتی را که در قرآن مسکوت بوده است، در غالب روایات نبوی برای اهل بیت(ع) فراهم آورده است. به باور نگارنده در صورت وحیانی ندانستن بعضی روایات معراجیّه نبوی که جنبه تفسیری دارند، دستِ کم آن دسته از روایات معراجیّه نبوی که از مکالمه مستقیم خدا و پیامبر(ص) حکایت دارد، درصورتی که مرتبط با مدلول آیات قرآنی و در تفصیل آنها باشد، در شمار وحی غیرقرآنی به شمار می‌آید و به دلیل انتساب به خدا و تقریب به قرآن، از امتیاز ویژهای نسبت به سایر روایات نبوی(ص) و احادیث قدسی برخوردار است.
Keywords
