ارزیابی پایداری لاین‌ها‌ی پیشرفته سویا (Glycine max L.) در شرایط تنش خشکی با استفاده از روش GGE بای پلات و Ammi

Abstract

سابقه و هدف: سویا (Glycine max L.) مهم‌ترین گیاه روغنی در جهان است. عملکرد سویا وتوزیع جغرافیایی آن در کشور می‌تواند به شدت توسط تنش‌های غیرزیستی همچون خشکسالی محدود شود.از این رو نیاز دایمی به اصلاح ارقام سویا با عملکرد بالا و پایدار در محیط‌های مختلف وجود دارد. در این تحقیق به بررسی پایداری و سازگاری لاین‌های پیشرفته سویا در شرایط تنش کم آبی پرداخته شده است. مواد و روش‌ها: در این تحقیق 14 لاین برتر سویا که در آزمایشات مقدماتی ارزیابی عملکرد سویا در مناطق مختلف برتر بوده‌اند به همراه دو رقم صبا و کوثر در دو آزمایش جداگانه در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در دو سال زراعی 95 - 1394 در کرج ارزیابی شدند. هر دو آزمایش تا زمان استقرار گیاهچه و ظهور مرحله V4-V5 که مصادف با توسعه کامل چهارمین تا پنجمین برگ سه برگچه‌ای بود، مشابه یکدیگر آبیاری گردیده و پس از آن، در آزمایش‌های اول و دوم به ترتیب هر هفته و یک هفته در میان ( به ترتیب 55-50 و 120-100 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A) آبیاری شدند. در پایان دو سال، پایداری و سازگاری لاین‌ها، با روش GGE ‌بای‌پلات، AMMI و میانگین رتبه میانگین ‌عملکرد بررسی شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد اثرات ژنوتیپ، محیط و ژنوتیپ × محیط به ترتیب 20، 68 و 12 درصد از کل مجموع مربعات را توجیه نمودند. همچنین دو مؤلفه اصلی اول معنی‌دار بودند و هرکدام‌ به ترتیب 67 و 24 درصد از مجموع مربعات اثر متقابل را به خود اختصاص دادند. بیشترین عملکرد دانه در شرایط بدون تنش به ترتیب در لاین‌های G1، G3 وG2 مشاهده شد. همچنین در شرایط تنش خشکی بیشترین عملکرد در لاین‌های G3 وG2 بدست آمد. لاین G3 با داشتن عملکرد بالاتر از متوسط کل در هر دو شرایط بدون تنش و تنش، به عنوان ژنوتیپ متحمل به خشکی شناخته شد.نتیجه گیری: بر اساس نمودار بای پلات، رتبه‌بندی میانگین و انحراف معیار رتبه عملکرد دانه لاین‌ها G3، G1، G2 و G7 کم‌ترین اثر متقابل را با محیط داشته و به عنوان لاین‌های پایدار شناسایی شدند. در نمودار بای پلات دو مولفه اصلی اول و آماره ارزش پایداری مدل AMMI با عملکرد، لاین‌هایG2 ، G6، G3، G1 و G7 به عنوان لاین‌هایی با پایداری بیشتر شناخته شدند. براساس نمودار چندضلعی GGE، نیز لاین‌هایG1 ،G6 ، G2، G7، G4 و G5 انتخاب شدند. لاین‌های G3 و G8 در کرج در شرایط بدون تنش و تنش، سازگاری خصوصی خوبی را نشان دادند. لاین‌هایG3 ، G1 و G2 با میانگین عملکرد بالاتر از میانگین کل و ارقام شاهد به عنوان لاین‌های مناسب جهت کشت در مناطق کم آب معرفی ‌می‌گردند و همچنین می‌توان از آن‌ها در برنامه‌های به‌نژادی آتی استفاده نمود.

Keywords

• پایداری و سازگاری
• تنش کم آبی
• عملکرد دانه
• لاین پیشرفته سویا