Arapça Söz Dizimi ve Terkīb: Kavramsal Bir Analiz

Abstract

Arap dilinde terkīb ve onunla aynı kök harflere sahip murekkeb kavramı birden çok kelimenin bir araya gelerek oluşturdukları birliktelikleri tanımlamak için kullanılan kavramlardır. Terkīb kavramı bir araya gelerek cümleyi oluşturan yapılar için kullanılabildiği gibi birliktelik gösteren tamlama, söz öbeği veya ikileme türündeki yapıları da karşılayabilmektedir. Karşıladığı kelime birlikteliğinin türüne göre Arap gramerinde birliktelik gösteren yapılar için isnādī terkīb, iḍāfī terkīb, mezcī terkīb, taḳyīdī terkīb, taʿdādī terkīb, ʿadedī terkīb, ṣavtī terkīb ve taḍammunī terkīb gibi birçok isimlendirme yapılmıştır. Nitekim bu kavram gramerde terim ve sözlük anlamıyla birçok konunun izahında yer almaktadır. Bu çalışma terkīb kavramının gramerde yer alış biçimlerini inceleyerek klasik ve modern dönem kaynaklar yardımıyla kavramın anlam alanını içerik analiziyle betimlemeye çalışmaktadır. Kavramın kapsamı belirlenirken bu kavramla ifade edilen yapıların söz dizimsel ve anlamsal özellikleri izah edilmektedir. Çalışmanın sonuçlarına göre bu kavramın gerek terim gerek sözlük anlamıyla gramerde geniş bir anlam alanına sahip olduğu görülmektedir. Terkīb teriminin genel anlamda bir araya gelen kelimeler için, murekkeb teriminin ise daha çok iki kelimenin birleşerek yeni bir anlam kazandığı bütünleşik yapıları tanımlamak için kullanıldığı anlaşılmaktadır.

Keywords

• arap dili ve belagatı
• terkip
• mufred
• mürekkep
• söz dizim
• arabic language and rhetoric
• tarkīb
• mufrad
• murakkab
• syntax