هنر و تمدن شرق (Jun 2017)
جایگاه گل سوسن در فرهنگ، شعر و ادب پارسی
Abstract
گیاهان از دیرباز در فرهنگ و هنر ایرانیان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده‌است. در این میان برخی از گیاهان مورد توجه و ستایش بیشتری قرار گرفته‌اند و به اصطلاح گزیده شده‌اند. گل سوسن نیز یکی از گیاهانی است که از دوران کهن در میان ایرانیان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده‌است و می‌توان آثار این احترام را در اندیشة مردمان این سرزمین پی‌گرفت. گرچه امروزه منشأ این گزینش مبهم است اما بیانگر وجود مفاهیمی ذهنی در اندیشه مردمان باستان است. گل سوسن از نمونه گل‌هایی‌ست که در فرهنگ ما نضج یافته‌است. رسوخ این گل در فرهنگ ما بخشی از هویت تاریخی و خاطرات مردم این سرزمین را به خود اختصاص می‌دهد؛ بدین‌سان شناسایی تحولات معنایی آن امری ضروری تلقی می‌شود. یکی از منابع شناخت اندیشه‌های هر ملت، مطالعه آثار ادبی آن است و شعر فارسی به عنوان یکی از کهن‌ترین منابع ادبی مردم ایران، می‌تواند در شناسایی لایه‌های معنایی پنهان این گل راهگشا باشد. شاعران پارسی‌گوی نمایندۀ تفکرات رایج دوران خود هستند که در ورای ابیات، حقایق و مفاهیمی را برای ما روشن می‌سازند که بیانگر وضع زمانه خویش است. پژوهش در دست، در پی آن است که با تحلیل آثار شعری در دوره‌های ادبی مختلف، به تلقی از نگرش مردمان ایران به گل سوسن دست یابد. به همین منظور ابتدا گونه‌های مختلف گل سوسن به شیوه علمی معرفی و ویژگی‌های کلی آن بیان می‌شود. پس از آن که درآمدی از حضور گل سوسن در فرهنگ و هنر ایرانیان ارائه شد، با ارائه نمونه‌هایی به تحلیل معنایی گل سوسن در ادوار شعری پرداخته می‌شود.
