اثر آنیون‌های ارتوفسفات، نیترات و کلرید بر واجذب و قابلیت استفاده روی جذب‌شده در برخی خاک‌های آهکی

Abstract

سابقه و هدف: امروزه استفاده از کودهای حاوی روی برای برطرف‌کردن کمبود این عنصر و بهبود عملکرد و کیفیت محصولات کشاورزی گسترش یافته است. برای دستیابی به مدیری صحیح کوددهی و در نتیجه حفاظت خاک و آب در مقابل کاربرد بیش از حد روی و تجمع آن در خاک، آگاهی از قابلیت استفاده و آزادشدن روی جذب‌شده پس از کاربرد در خاک ضروری است. از طرفی وجود آنیون‌ها در آب‌‌ آبیاری، کودهای کشاورزی و لجن فاضلاب می‌تواند بر جذب، واجذب و قابلیت ‌استفاده عناصر غذایی از جمله روی اثرگذار باشد. معمولاً با استفاده از ضرایب همدماهای جذب به بررسی ویژگی‌های جذب روی در خاک‌ها پرداخته می‌شود؛ درحالی‌که قابلیت استفاده عنصر جذب‌شده در خاک از نظر حاصلخیزی خاک اهمیت دارد. در این مطالعه به بررسی اثر آنیون‌های ارتوفسفات، نیترات و کلرید بر واجذب و قابلیت استفاده روی جذب‌شده در پنج نمونه خاک آهکی استان چهارمحال و بختیاری پرداخته شد.مواد و روش‌ها: در این تحقیق برای بررسی آزادشدن و قابلیت استفاده روی جذب‌شده، از محلول‌ حاوی غلظت‌‌های 25، 50، 75، 100، 150 و 200 میلی‌گرم بر لیتر روی از منبع ZnSO4 در حضور الکترولیت‌های KH2PO4، KNO3و KCl (غلظت الکترولیت‌ها برابر با 50 میلی‌مولار) استفاده شد. پس از جذب روی در خاک‌ها، مقدار روی قابل استفاده پس از جذب در خاک با روش DTPA-TEA و واجذب آن با محلول کلرید کلسیم 01/0 مولار تعیین شد. مقدار روی آزادشده با کلرید کلسیم 01/0 مولار به‌صورت غیراختصاصی جذب‌شده بود و روی جذب‌شده به‌صورت اختصاصی از تفاضل بین مقدار روی جذب‌شده و روی عصاره‌گیری شده با کلرید کلسیم 01/0 مولار محاسبه شد. یافته‌ها: بر اساس نتایج به‌دست آمده بیشترین مقدار روی جذب‌شده در حضور هر سه آنیون، به‌صورت اختصاصی بود. درصد روی جذب‌شده به‌صورت اختصاصی در خاک‌ها در حضور آنیون نیترات بیش از دو آنیون دیگر (05/0 < p) در دامنه 84/99 تا 99/99 درصد و در حضور آنیون کلرید 65/99 تا 80/99 درصد و در حضور آنیون ارتوفسفات در دامنه 55/99 تا 72/99 درصد بود. به‌طورکلی، مقدار قابل استفاده روی جذب‌شده در خاک‌ها در حضور آنیون ارتوفسفات در دامنه 41 تا 43 درصد، در حضور آنیون نیترات در دامنه 49 تا 54 درصد و در حضور آنیون کلرید در دامنه 58 تا 61 درصد بود.نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد که بیشترین مقدار قابل استفاده روی‌ جذب‌شده به‌ترتیب در حضور آنیون‌های کلرید، نیترات و ارتوفسفات عصاره‌گیری شد (05/0 < p). تقریباً 50 درصد روی جذب‌شده با استفاده از عصاره‌گیر DTPA-TEA استخراج شد. در حضور همه آنیون‌ها بیش‌ از 99 درصد روی به‌صورت غیراختصاصی جذب‌شده بود. بنابراین، روی در مکان‌های اختصاصی جذب و کلرید کلسیم 01/0 مولار توانایی آزادسازی این عنصر را نداشت. نتایج این تحقیق نشان داد که مصرف توام کود فسفره و روی در خاک‌ها می‌تواند به کاهش مقدار روی عصاره‌گیری‌شده با DTPA-TEA (قابل استفاده) در خاک‌های آهکی تیمارشده با این دو عنصر نسبت به خاک تیمارشده با روی منجر شود.

Keywords

• روی
• جذب غیراختصاصی
• قابلیت استفاده
• ارتوفسفات