طراحی الگوی حکمرانی دانشگاه نسل سوم با رویکرد مدل‌سازی ساختاری تفسیری جامع

Abstract

هدف: نظام آموزش عالی در هزاره جدید ضمن رویارویی با انتظارات روزافزون و متنوع‌تر گروه‌های مختلف ذینفع، با کاهش حمایت‌های مالی دولتی و تأکید مضاعف دولت‌ها بر ثروت‌آفرینی، توانمندسازی، تمرکززدایی و افزایش دامنه خلاقیت و کارآفرینی در فضای دانشگاه‌ها، روبروست. این الزامات دانشگاه‌ها را به سمت دانشگاه‌های نسل سوم سوق داده است و به تبع آن، شیوه حکمرانی آن‌ها را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد. با توجه به این نکات و از طرفی بدلیل تأکید برنامه‌های توسعه پنجم و ششم دولت و تصمیم آن بر تغییر ماهیت و شیوه هدایت دانشگاه‌ها و حرکت آن‌ها به سمت دانشگاه‌های نسل سوم، هدف از انجام این پژوهش، طراحی الگوی حکمرانی این دانشگاه‌ها و تبیین روابط میان ابعاد آن است.مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر از نظر هدف، پژوهشی توسعه‌‌ای، کاربردی است. استراتژی‌های پژوهش شامل فراترکیب و مدل‌سازی ساختاری تفسیری جامع می‌باشد. جامعه آماری در بخش فراترکیب، شامل مطالعات مربوط به حکمرانی دانشگاهی در قالب مقالات، کتب و گزارشات و در بخش مدل‌سازی ساختاری تفسیری جامع، شامل گروهی از خبرگان حوزه حکمرانی دانشگاهی در دانشگاه شیراز از گروه اساتید مدیریت و مدیریت آموزش عالی می‌گردد. در فرایند اجرای پژوهش، ضمن شناسایی ابعاد و شاخص‌های الگوی حکمرانی دانشگاه نسل سوم از طریق روش فراترکیب، این ابعاد از نظر درجه تأثیر‌گذاری بر یکدیگر نیز با توجه به رویکرد مدل‌سازی ساختاری تفسیری جامع سطح‌‌‌بندی می‌شوند.بحث و نتیجه‌گیری: یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که مولفه‌های حکمرانی دانشگاهی در قالب 27 شاخص و 6 بعد قابل دسته‌بندی هستند. این ابعاد و شاخص‌‎ها شامل استقلال دانشگاهی (شاخص استقلال آموزشی، پژوهش، فناوری، استقلال مالی و استقلال اداری دانشگاه)، مشارکت ذی‌نفعان (مشارکت ذی‌نفعان مختلف)، پاسخگویی (پاسخگویی حرفه‌‌ای، قانونی، سلسله مراتبی و اجتماعی)، نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت (نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت عملکرد دانشگاه)، شفافیت (کیفیت اطلاعات شفاف شده، دامنه شفافیت و ابزارهای شفافیت) و مدیریت ریسک (مالی، اداری/سازمانی، محیطی، عملیاتی و اعتباری) می‌باشند. از طرفی یافته‌ها نشان داد که مشارکت ذی‌نفعان و در عین حال دامنه شفافیت و اطلاعات شفاف بیشترین تأثیر را از سایر ابعاد موجود در الگوی حکمرانی می‌پذیرند و شاخص‌های استقلال دانشگاهی در اولین سطح از تأثیرگذاری بر سایر ابعاد الگوی حکمرانی قرار دارند. نکته دیگر آنکه در بخش روابط غیرمستقیم، استقلال آموزشی، پژوهشی و فناورانه می‌تواند با کمک به فرایند جاری‌سازی فرایند مدیریت ریسک بر فرایند نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت عملکرد دانشگاه مؤثر باشد. در ادامه نیز مشخص گردید که شاخص‌های نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت می‌توانند با افزایش سطح پاسخگویی بر دامنه شفافیت و کیفیت اطلاعات قابل دسترس ذی‌نفعان تأثیرگذار باشند.

Keywords

• الگوی حکمرانی دانشگاه نسل سوم
• حکمرانی دانشگاهی
• دانشگاه نسل سوم