„Żywe słowo” jako sposób uprawiania filozofii. Wokół inspiracji platońskich

Abstract

Złożoność języka wypowiedzi filozoficznej umożliwia odwołanie się do fundamentalnych uwarunkowań filozofowania. „Żywe słowo” jest jedną z tradycyjnych, elementarnych i zarazem najsilniejszych form przekazu treści i kompetencji filozoficznych. Platon w Fajdrosie stwierdza, że filozofem jest tylko ten, kto o sprawach najwyższych i najważniejszych nie mówi w swoich pismach. Mowa inspiruje inaczej niż tekst, bowiem silniej wpływa na emocje, formuje motywację, budzi skojarzenia i oddziałuje na wyobraźnię. Słowo mówione to odwołanie się do odwiecznej tradycji pierwszorzędnej wartości przekazu bezpośredniego. Ze względu na najsilniejszą siłę oddziaływania tak istotne jest w niej przestrzeganie wysokich standardów moralnych. Zgodnie z najnowszymi tendencjami analitycznymi (metoda hermeneutyczna) właściwe odczytanie wielu tekstów filozoficznych wymaga odniesienia się do konwencji „nauk niepisanych”. Jakie są przyczyny tego stanu rzeczy? Dlaczego odwoływanie się do „rzeczy najważniejszych” wymaga rezygnacji z tekstu pisanego? Czy krytyka „wszelkiej formy pisma” to również krytyka jednego z podstawowych sposobów uprawiania filozofii? Próby odpowiedzi na te pytania podejmowane są przez współczesnych filozofów (Jacques Derrida, Pismo filozofii). Polskimi przykładami „książki mówionej” są dzieła Marka Siemka (Wykłady z filozofii nowoczesności) i prace Józefa Tischnera (Etyka a historia. Wykłady).