Edukacja Muzyczna (Oct 2019)
O traktorze pędzącym w rytm Kalinki. Folklor w filmach animowanych Europy Środkowo- -Wschodniej powstałych w latach 1949–1984
Abstract
Filmy animowane dla dzieci zasługują na uwagę nie tylko jako utwory ukierunkowane na prze- kazywanie treści dydaktycznych, czy też mające zapewnić najmłodszym widzom rozrywkę – nieraz dokumentują rzeczywistość, utrwalają modę i detale architektoniczne. W przypadku zaś, gdy pojawiają się w nich nawiązania do tradycji ludowych, pozwalają obserwować proces prze- kształcania werbalnych form kultury w formy audiowizualne; jako jeden z tekstów kultury maso- wej wpływają również na to, jak kształtowane są wyobrażenia na temat kultury ludowej. Przedmiotem analizy są wybrane filmy animowane powstałe w ZSRR, Czechosłowacji i w Pol- sce w latach 1949–1984, a zatem w czasie panowania w Europie Środkowo-Wschodniej socjali- zmu. Pod uwagę wzięto jedynie produkcje adresowane do odbiorcy dziecięcego. Folklor muzycz- ny pojawia się w tychże filmach w różnorodnej postaci: opracowywany bywa zgodnie z tradycja- mi muzyki klasycznej, łączony z muzyką estradową, masową, współczesną muzyką rozrywkową, albo wręcz przeciwnie – wykorzystywane są nagrania terenowe tradycyjnych pieśni. Zmienia się rola nawiązań folklorystycznych. W artykule szczególna uwaga poświęcona zostaje wydźwiękowi ideologicznemu, z jakim wiąże się wykorzystywanie muzyki ludowej w poszczególnych produk- cjach; w filmach powstałych do „odwilży” założenia realizmu socjalistycznego wdrażane są zwy- kle dość pieczołowicie, kolejne dekady ukazują natomiast stopniowe wychodzenie poza narzucone dyrektywy, co zaowocowało dużą różnorodnością widoczną w odniesieniu do wszystkich kompo- nentów filmu animowanego, w tym również – podejścia do tematyki ludowej. Zaobserwować można też różnice w podejściu do repertuaru tradycyjnego w poszczególnych krajach – uwarun- kowane nie tylko presją ideologiczną, ale również odmiennymi tradycjami muzycznymi.
Keywords
