پژوهش‌های حفاظت آب و خاک (Nov 2016)
اثربخشی تخصیص آب بر پایه مبادلات مجوزهای آبی کشاورزان تحت عدم حتمیت (مطالعه موردی: روستای عباس‌آباد ، سد وشمگیر)
Abstract
چکیده سابقه و هدف: یکی از مهم‌ترین کارکردهای بازار آب، ایجاد فضایی رسمی و قانونی برای مبادلات و داد و ستد مجوزهای آبی بین کشاورزان است. سیاست مبادله آب در بخش کشاورزی به عنوان یک استراتژی جدید در مسائل مربوط به مدیریت منابع آب به ویژه در شرایط کم آبی مطرح می‌شود. این استراتژی شامل مجموعه اهدافی است که افزایش بهره‌وری، بهبود حفاظت و پایداری منابع آب را در پی دارد. بنابراین قبل از تشکیل هر بازار آب، آگاهی از اثربخشی و کارایی مبادلات مجوزهای آبی می‌تواند کمک شایانی به تشکیل یا عدم تشکیل بازار آب نماید. بر این اساس، هدف از این تحقیق بررسی اثربخشی برنامه مبادله مجوزهای آبی به عنوان یک راهکار در استفاده بهینه آب در بین کشاورزان و مدیریت مزرعه می‌باشد. مواد و روش‌ها: در این تحقیق به منظور بررسی اثربخشی برنامه مبادله مجوزهای آبی بین کشاورزان، دو برنامه تخصیص آب تحت سیستم عدم مبادله و مبادله بر اساس مدل برنامه‌ریزی تصادفی با پارامترهای بازه‌ای مدل‌سازی شد. مکانیزم اول، تخصیص منبع آب در سیستم عدم مبادله و مکانیزم دوم، تخصیص آب در سیستم مبادله است. سپس نتایج حاصل از دو سیستم با یکدیگر بر اساس شاخص حجم آب آزاد شده (صرفه‌جویی در مصرف آب) و میزان کاهش در کمبود آب مقایسه می‌گردد. برای این مطالعه، تعداد ۳۲ مزرعه موجود در روستای عباس‌آباد که همگی از آب سد وشمگیر واقع در شهرستان آق قلا تغذیه شده و با شرکت آب‌بران سد قرارداد دارند، انتخاب شدند. یافته‌ها: نتایج این مطالعه نشان داد که تخصیص آب، با اجرای برنامه مبادله به گونه‌ای تغییر خواهد کرد که طبق این برنامه، میزان کل مصرف آب برابر با ]۶۷/۱۱۱۲ ,۱۶/۹۸۴[ هزار متر مکعب و کل کمبود آب در این برنامه معادل ]۳۷۷,۱۴/۲۲۸ [ هزار متر مکعب در]۲۰۸ , ۱۸۴[ هکتار می‌باشد در صورتی که در برنامه عدم مبادله میزان مصرف برابر] ۱۲۹۸ , ۱۲۵۰[ هزار متر مکعب در]۲۴۲ ,۲۳۳[ هکتار و کمبودی برابر با ]۱۹/۶۸۱ ,۳۲/۴۶۸[ هزار مترمکعب خواهد شد. همچنین سود کل سیستم در هر دو برنامه برابر ]۴۳۱/۲۲۲ , ۵۴۳/۱۵۴[ میلیون تومان خواهد بود. نتیجه‌گیری: با توجه به دو شاخص صرفه‌جویی در مصرف آب و کاهش کمبود آب به عنوان شاخص‌های اثربخشی، صرفه جویی کلی در مصرف آب با اجرای برنامه مبادله به میزان ]۰۱/۲۶۵ , ۳۴/۱۸۵[ هزار متر مکعب در این روستا خواهد شد. همچنین کمبود آب تحت این برنامه به میزان ]۱۷/۳۴۴ , ۱۷/۲۴۰[ هزار متر مکعب نسبت به برنامه عدم مبادله با حفظ سود کشاورزان کاهش خواهد یافت. بنابراین برنامه مبادله می‌تواند به تخصیص کاراتر و بهینه‌تر آب به خصوص در شرایط خشکسالی منجر شود.
Keywords
