سنجش امنیت غذایی شالی کاران و تبیین عوامل اقتصادی و اجتماعی مؤثر بر آن در استان گیلان

Abstract

برنج به­ عنوان دومین غله اساسی پس از گندم، نقشی کلیدی در تأمین انرژی و تغذیه ایفا می­ کند. این محصول همچنین منبع درآمد شالی­ کاران محسوب می­شود و با کمک به افزایش قدرت خرید، دسترسی اقتصادی آن­ ها را به غذا تسهیل می­ کند. با توجه به ویژگی­ های خاص آب و هوایی و موقعیت جغرافیایی استان گیلان، این منطقه از پتانسیل بسیار مناسبی برای تولید انواع ارقام محصول استراتژیک برنج برخوردار است. شالی­ کاران گیلان با کسب رتبه دوم در تولید شلتوک در سطح کشور، به­ عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد استان شناخته می ­شوند. بنابراین مطالعه حاضر به بررسی کمی وضعیت امنیت غذایی شالی­ کاران و عوامل اقتصادی و اجتماعی مؤثر بر آن در استان گیلان پرداخته است. برای جمع ­آوری اطلاعات از ابزار پرسش‌نامه استفاده شد و با تعیین حجم نمونه از طریق روش نمونه‌گیری خوشه‌ای تصادفی، اطلاعات مورد نیاز از طریق پیمایش میدانی از شالی­ کاران استان گیلان در سال 1401 جمع ­آوری شد. به ­منظور محاسبه امنیت غذایی از پرسش­نامه استاندارد و برای بررسی تأثیر متغیرهای جمعیتی، اقتصادی و اجتماعی بر امنیت غذایی از مدل لاجیت ترتیبی استفاده شد. نتایج نشان داد که تنها 25/73 درصد از خانوارهای شالی­ کار تحت بررسی استان گیلان در سال 1401 در شرایط امن غذایی قرار گرفته­ اند و بیش از دوسوم خانوارها (74/27درصد) با درجات گوناگون ناامنی غذایی مواجه هستند. نتایج حاصل از مدل لاجیت رتبه ­ای نشان داد که متغیرهای تحصیلات سرپرست خانوار، تعداد افراد شاغل در خانوار، محل سکونت، وضعیت محل سکونت، وضعیت اشتغال سرپرست خانوار، درآمد ماهانه، تنوع غذایی، متغیر مجازی مرکز استان، متغیر مجازی مالکیت زمین و سطح زیر کشت بر سطح امنیت غذایی خانوارها در سطح استان گیلان تأثیر مثبت و معنی‌داری دارند. به­ عبارت ­دیگر، با افزایش در سطح متغیرهای مستقل فوق، این احتمال که خانوارهای شالی­کار استان گیلان در سطوح بهتری از امنیت غذایی قرار بگیرند، افزایش می ­یابد. از سوی دیگر، متغیر بعد خانوار در جهت منفی بر سطح امنیت غذایی خانوارهای شالی­کار استان گیلان مؤثر است. بر اساس نتایج مطالعه، افزایش درآمد تأثیر مثبتی بر امنیت غذایی دارد. بنابراین، پرداخت‌های جبرانی به خانوارها می‌تواند به عنوان یک راهکار مؤثر برای کاهش ناامنی غذایی مورد استفاده قرار گیرد. همچنین، با توجه به تأثیر مثبت شغل دوم سرپرست خانوار بر وضعیت امنیت غذایی، ایجاد شرایط لازم برای فعالیت‌های اقتصادی غیرکشاورزی در کنار فعالیت‌های کشاورزی می‌تواند به افزایش درآمد و بهبود امنیت غذایی کمک کند.

Keywords

• امنیت غذایی
• لاجیت ترتیبی
• شالی‌کاران
• استان گیلان