گونهشناسی فضاهای دانش بنیان

Abstract

امروزه با توجه به ضرورت استفاده از راه‌حل‌های نوآورانه مؤثر، باز و مشارکتی و بهره‌برداری از قابلیت‌های ICT برای ایجاد زندگی پایدار در شهرها، به تدریج انواع مختلفی از مفاهیم با عنوان فضاهای دانش بنیان با اهداف و کارکردهای گوناگون شکل گرفته است. درک ابعاد، ویژگی­ها و تمایز این مفاهیم، موجب کمک به سیاست گذاران شهری در انتخاب راهبردها و سیاست­ها و سرمایه­گذاری در این حوزه­ها از طریق جلوگیری از اغتشاش ذهنی و بروز تناقض­های درونی و التقاط­های نامنسجم این مفاهیم می­شود. تاکنون گونه­بندی­های مختلفی از فضاهای دانش بنیان ارائه شده ولی بررسی تطبیقی یکپارچه­ای برای تمامی مفاهیم فضاهای دانش بنیان که تصویری روشن و جامع و درکی عمیق و منسجم از این فضاها را ارائه نماید، انجام نشده است. در این راستا، پژوهش حاضر با رویکرد فراترکیب و در چارچوب مرور نظام­مند کیفی و با هدفی توصیفی_اکتشافی، به بررسی تطبیقی مفاهیم فضاهای دانش بنیان بر اساس شش مؤلفه­ گفتمان توسعه، نوع دانش مورد نیاز برای توسعه، مکان­مندی، کنشگران اصلی، الگوی مدیریت و دوره تاریخی پرداخته است. همچنین گونه­شناسی فضاهای دانش بنیان، برای به دست دادن درکی بهتر، بر اساس دو مؤلفه مکان­مندی و نوع دانش مورد نیاز برای توسعه صورت گرفته است که چهار گونه فضای دانش 1- مبتنی بر فناوری_غیرمکان­مند، 2- مبتنی بر فناوری_مکان­مند، 3- مبتنی بر دانش_غیرمکان­مند و 4- مبتنی بر دانش_مکان­مند قابل شناسایی است. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که اکنون مفاهیمی چون شهر هوشمند و شهر دانش (به­دلیل شمول معنایی) تا حدود زیادی جایگزین مفاهیمی مانند شهر دیجیتال و شهر مجازی شده­اند. مفهوم شهر دانش نیز به عنوان چتری برای سایر مفاهیم همچون مکان دانش، شهر یادگیری و شهر هوشمند تلقی شده است. فضاهای دانش بنیان با گذشت زمان با تغییرات پارادایمی مواجه بوده است. گذار از مفهوم فناورانه دانش به مفهوم وسیع­تر دانش، مشارکت فعالانه شهروندان در ایجاد، توسعه و مدیریت فضاهای دانش بنیان، حکمروایی شبکه­ای مبتنی بر تعامل طیف وسیعی از کنشگران، تأکید بر سرمایه­های فکری غیرملموس و ظرفیت­سازی تعامل شهروندان برای یادگیری بلندمدت است.

Keywords

• گونه شناسی
• فضاهای دانش بنیان
• توسعه شهری دانش بنیان
• شهر دانش
• فراترکیب