تعیین کارایی و عوامل موثر بر آن در گاوداری‌های استان کردستان با رویکرد تحلیل پوششی داده‌ ها و رگرسیون توبیت

Abstract

چکیدهسابقه و هدف: یکی از مهمترین شاخص‌های مهم اقتصادی در فرآیند تولید محصولات کشاورزی، شاخص کارایی می‌باشد. با توجه به افزایش روز افزون رقابت و پیچیده شدن روابط اقتصادی بین واحدهای تولیدی، امروزه اندازه‌گیری کارایی تولید بخصوص در واحدهای دامی درجهت ایجاد برنامه‌ریزی‌های لازم و اتخاذ تصمیم‌های بهینه در فرآیند مدیریت اینگونه واحدها از اهمیت شایانی برخوردار می‌باشد. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی کارایی‌های فنی، تخصیصی و اقتصادی و تعیین عوامل تاثیر‌گذار بر آنها در گاوداری‌های صنعتی استان کردستان انجام شده است.مواد و روش‌ها: داده‌های این پژوهش مربوط به سال 1398 بوده که جمع‌آوری آمار و اطلاعات آن با روش مطالعه اسنادی، مصاحبه حضوری انجام شده است. در این تحقیق جهت تجزیه و تحلیل‌های مربوط به کارایی و مشخص نمودن عوامل تاثیر‌گذار بر آنها از نرم افزار‌‌های Deap 2.1 و Eviews 9 استفاده شد. برای طراحی مدل تحلیل پوششی داده‌ها، متغیر‌های اصلی مورد استفاده در تحقیق شامل، اندازه گله، خوراک و کنسانتره، نیروی انسانی، بهداشت، تولید شیر و تولید کود دامی و مجموع درآمدهای مختلف تعیین گردید. کارایی گاوداری‌های صنعتی در چارچوب کارایی فنی با بازده ثابت به مقیاس، کارایی فنی با بازده متغیر به مقیاس، کارایی مقیاس، کارایی تخصیصی و کارایی اقتصادی بررسی گردید. محاسبات کارایی با فرض حداقل نمودن هزینه‌های تولید در قالب عملکرد گاوداری‌های صنعتی استان کردستان انجام و نتایج به صورت سالانه حاصل شد. جهت تعیین عوامل موثر بر مقدار کارایی‌های بدست آمده از آنالیز رگرسیون توبیت و آماره والد استفاده شد.یافته‌ها: نتایج نشان داد که کارایی فنی با بازده ثابت نسبت به مقیاس 814/0 و با بازده متغیر نسبت به مقیاس 943/0 می‌باشد. کارایی مقیاس این واحد‌های دامپروری 859/0 محاسبه شد که در آن 22 واحد پرورش گاو شیری با بازده افزابشی نسبت به مقیاس و 2 واحد آن با بازده کاهشی نسبت به مقیاس گزارش گردید. مقدار کارایی فنی در حالت کلی 824/0، کارایی تخصیصی 818/0 و کارایی اقتصادی 680/0 محاسبه شد. در ارزیابی کلی، کارایی‌ تولید شیر در شهرستان بیجار بیشترین و در شهرستان قروه کمترین مقدار را در بین دیگر شهرستان‌های این استان به خود اختصاص دادند. کاهش سن مدیران و افزایش نیروی انسانی خانوار در کارایی فنی و همچنین کاهش سن و افزایش سرمایه‌های ثابت و جاری در کارایی اقتصادی از تاثیرگذاری مثبت و معنی‌داری برخوردار بود. نتیجه‌گیری: به طور کلی در استان کردستان از نظر کارایی فنی 34%، کارایی تخصیصی 14% و کارایی اقتصادی 24% ، واحدهای پرورش گاو شیری در سطح کارا فعالیت داشته و بقیه واحدها ناکارا می‌باشند. با توجه به شرایط گاوداری‌ها و وضعیت موجود اقتصاد ایران در کوتاه مدت بهتر است واحدهای دامداری اندازه گله خود را با فروش دام‌های شیری مسن و تلیسه‌های نژاد بومی کاهش داده و در تامین و تخصیص نهاده‌های تولیدی بصورت بهینه بازنگری‌های لازم را انجام دهند.

Keywords

• واژه‌های کلیدی: استان کردستان
• تولیدشیر
• رگرسیون توبیت
• کارایی