İlahiyat Tetkikleri Dergisi (Dec 2020)
Mu‘tezile’den İbn Sînâ’ya Gelen Unsurlar: İbn Sînâ’nın Aristoteles ve Fârâbî’ye Yönelik Metodolojik Eleştirisinde Mu‘tezilî Katkı
Abstract
Makalede, Mu‘tezile ile İbn Sînâ’nın sofist iddialara yaklaşım tarzları arasındaki etkileşim incelenmektedir. Aristoteles, Fârâbî, İbn Sînâ ve bazı Mu‘tezilî kelâmcıların sofistlere karşı tutumu karşılaştırmalı analiz ile ele alınmaktadır. İbn Sînâ sofistlerin iddialarına cevap verirken Aristoteles ve Fârâbî’nin izlediği yöntemden farklılaşmakta, onlara eleştiri yöneltmektedir. Makalenin varsayımı İbn Sînâ’nın Aristoteles ve Fârâbî eleştirisindeki tercihinin bazı Mu‘tezilî bilginlerin etkisinde şekillendiğidir. Bu noktada özellikle Ka‘bî’nin daha ön planda olduğu varsayılmaktadır. Makalede öncelikle İbn Sînâ’nın Aristoteles ve Fârâbî’den ayrıldığı ve her ikisine yönelik metodolojik eleştirisi tespit edilmiştir. Ardından İbn Sînâ’nın yöntemsel değişikliğinin arkasında Ka‘bî’nin etkisi ortaya konulmuştur. İbn Sînâ’nın sofist iddialara karşı ilkesel ve metodolojik tutumunda Aristo ve Fārābī’den ayrıştığı ve bu ayrışmada Ka‘bî’nin etkisini bir varsayım olarak ele alan makale, karşılaştırmalı ve içerik analizleri yardımıyla müsterşid ve tenbih gibi kavramsal ve içerik açısından İbn Sînâ’nın Ka‘bî’den etkilendiğini ortaya koymuştur. Makaledeki varsayımı temellendirmek, felsefe ve kelâm düşünce gelenekleri açısından oldukça özgün bir noktadır. Bu meyanda makalenin; konusu, varsayımları ve sonuçları açısından özgünlük taşıdığı, kelâm ve felsefe literatürüne katkı sağlayacak bir çalışma olması hedeflenmektedir.
Keywords
