مدلسازی گرادیان مکانی خدمت اکوسیستمی تولید آب با ‏InVEST‏ در‎ ‎زیرحوزه‌های شمالی استان کرمان

Abstract

خدمت اکوسیستمی تولید آب متاثر از فعالیت‌های مخرب انسانی است و اولین گام جهت مدیریت پایدار این خدمت، برآورد کمیت آن ‏از طریق مدل‌سازی است. پژوهش‎ ‎حاضر‎ ‎با‎ ‎هدف‎ ‎به‌کارگیری‎ ‎مدل هیدرولوژیک‎ InVEST ‎در‎ ‎کمی‌سازی خدمت اکوسیستمی‎ ‎تولید آب و ‏ارزشگذاری آن در زیرحوزه‌های خشک و نیمه‌خشک شمالی استان کرمان‎ ‎انجام‎ ‎شد‎.‎‏ ابتدا، نقشه‌های‎ ‎میانگین‎ ‎بارندگی سالیانه،‎ ‎عمق ‏لایه‌های محدودکنندۀ‎ ‎ریشه، مقدار آب‎ ‎در‎ ‎دسترس‎ ‎گیاه، کاربری اراضی/پوشش سطح زمین (‏LULC‏) و‎ ‎مرز‎ ‎حوزه‎ ‎و زیرحوزههای منطقه‎ ‎به‌عنوان‎ ‎ورودیهای‎ ‎مدل وارد‎ ‎شدند‎ ‎و نقشه مقدار‎ ‎تقریبی‎ ‎تبخیروتعرق‎ ‎واقعی (‏AET‏) در‎ ‎هر پیکسل و نقشۀ‎ ‎تولید‎ ‎آب برآورد شده‎ ‎در‎ ‎هر ‏پیکسل‎ ‎به‌دست‎ ‎آمد.‏‎ ‎براساس محاسبات‎ ‎انجام شده توسط‎ ‎مدل‎ ‎در‎ ‎منطقه مورد نظر، سالانه‎ ‎‏43/5112 میلیون مترمکعب آب با ارزشی بیش از ‏‏418500 میلیارد ریال تولید‎ ‎می‌شود‎ ‎که بیشترین‎ ‎مقدار‎ ‎تولید‎ ‎آب،‎ ‎در‎ ‎زیرحوزه یک (ابرقو-سیرجان)‏‎ ‎با‎ ‎‏ 2103 میلیون مترمکعب‎ ‎در‎ ‎سال‎ ‎و‎ ‎کمترین‎ ‎میزان‎ ‎تولید‎ ‎آب،‎ ‎در‎ ‎زیرحوزه سه (کویرلوت شمالی) با مقدار 84/741 میلیون مترمکعب است‎.‎‏ نتایج نشان داد که سطح عرضه ‏خدمت تولید آب به‌شدت تحت تاثیر تغییرات مکانی ‏LULC‏ است به طوری‌که در مجموع، اراضی مرتعی پرتراکم 7/27630 MCM در هکتار و همچنین هر هکتار از جنگل پرتراکم، قادر به تولید 6/1104 MCM آب است که نقش پوشش گیاهی را ‏در نفوذ آب و تغذیه آبخوان‌ها در مناطق مرتفع نشان میدهد. نتایج این مطالعه در برنامه‌ریزی مکانی جهت کاهش اثرات مخرب سیل و ‏خشکسالی، جلوگیری از تخریب اراضی و توسعه پوشش گیاهی، تغذیه آبخوان‌ها و همچنین برآورد خسارات در حسابداری سبز قابل ‏کاربرد است. ‏

Keywords

• ارزش‌گذاری اقتصادی
• خدمات اکوسیستم
• مدل‌سازی
• مناطق خشک و نیمه‌خشک