ارزیابی توانمندی‌های فناورانه بنگاه‌های صنایع پایین دست پتروشیمی ایران

Abstract

طی توسعه صنعتی ایران، با وجود سرمایه‌گذاری‌های چشمگیر و تمرکز روی صنعت بالادست پتروشیمی، نسبت به توسعه صنایع رقابتی میانی و پایین دست غفلت شده است. این امر منجر به عملکرد صادراتی قابل قبول در بالادست شده، اما منافع حاصل از توسعه صادرات صنایع میانی و پایین دست ناچیز بوده است. این مقاله به­دنبال تحلیل دلایل این شرایط از منظر توانمندی‌های فناورانه بنگاه‌ها می‌باشد. در این راستا ابتدا طی مطالعه اکتشافی پیشینه، ابعاد توانمندی‌های فناورانه شناسایی و طی مصاحبه با دوازده خبره با شرایط این صنایع تطبیق داده شد. سپس با استفاده از پرسشنامه، این ابعاد در 128 بنگاه‌ فعال در سه صنعت پلاستیک، شوینده، و رنگ و رزین ارزیابی و با روش تحلیل"اهمیت- عملکرد"، با یکدیگر مقایسه شدند. بر اساس نتایج، نقطه قوت این صنایع محدود به توانمندی‌های اجرای پروژه و مهندسی فرآیند است، درحالیکه نقاط ضعف آنها توانمندی‌های پیش ازسرمایه‌گذاری، ‌یادگیری، مهندسی صنعتی، مهندسی محصول، و پیوند و شبکه‌سازی می‌باشد. اما چالش کلیدی این بنگاه‌ها، توانمندی‌های‌ مکمل است که از جمله می‌توان به مولفه‌های بازاریابی، ایجاد شبکه‌های فروش و کانال‌های توزیع متنوع، مدیریت برند، توسعه خدمات و دیگر ابعاد اشاره داشت. اگرچه مدیران این مولفه‌ها را در"عملکرد" بسیار ضعیف ارزیابی‌کردند، اما برای آنها "اهمیت" بالا نیز قائل نشدند. دلایل این امر استمرار غلبه رویکرد جایگزینی واردات، کمبود نیروی متخصص، عدم برنامه‌ریزی بلندمدت برای حضور پایدار در بازارهای منطقه‌ای، و انحراف در سیاست‌های حمایت از صادرات است. مقاله پیشنهاد می‌دهد که بنگاه‌ها در ارتقاء توانمندی‌های مکمل، تلاش‌های هدفمندی را با حمایت نهادهای دولتی ذی‌ربط، صورت دهند.

Keywords

• توانمندی‌های فناورانه
• صنایع پایین دست پتروشیمی
• صنعت پلاستیک
• صنعت شوینده
• صنعت رنگ و رزین