هنر و تمدن شرق (Sep 2019)
آیین حمــام تحقق منظرآیینی حمام ایرانی در دوران اسلامی از خلال متون، ساختار حمام و نقوش تزیینی (نمونۀ موردی: نقوش و مظاهر آیینی: حمام گنجعلی‌خان کرمان)
Abstract
حمام و فرآیند استحمام فراتر از یک مکان و به تبع آن فعالیتی مرتبط با بهداشت فردی و عمومی، در شکل سنتی خود در جامعۀ ایرانی یک فعالیت جمعی بوده که رفته‌رفته و در اثر ورود ذهنیت انسان به یک فضای جمعی معمارانه در طول زمان مشمول قاعدۀ عینی-ذهنی شده است. همچنین در اثر ارتباط اجتماعی، باورهای مذهبی، نفوذ جامعۀ طبقاتی و سنت‌های فرهنگی به پدیده‌ای فراتر از فعالیتی جمعی، عملی شخصی یا مربوط به گروه اجتماعی خاص بدل شده است و ضمن احاطه بر همۀ این گروه‌ها به دلیل سپری‌شدن بخش قابل توجهی از زمان مردم جامعۀ سنتی در این کالبد و ریشه‌یافتن این بنا در ارسن‌های شهری، محلات، کوی‌ها و برزن‌ها در بازه‌ای طولانی از تاریخ زیست انسان، وجهی ناخودآگاه، ممزوج با عرف و باورهای مذهبی به خود گرفته و به بیانی دیگر به شکل یک آیین اجتماعی درآمده است.در این مجال سعی بر آن بوده است که از طریق ریشه‌یابی رفتار اجتماعی حمام و وقایع مرتبط با آن از خلال بررسی منابع کتابخانه‌ای شامل مطالعۀ متون تاریخی و ادبی و بررسی میدانی نقوش و آثار به‌جامانده از حمام‌های ایرانی با محوریت مطالعۀ نگاره‌های حمام «گنجعلی‌خان» کرمان به‌‌عنوان یکی از کامل‌ترین حمام‌های واقع در ارسن‌های شهری ایران، صحت این ادعا که حمام فراتر از یک عمل بهداشتی یا فردی، یک آیین اجتماعی در جامعۀ سنتی ایران بوده است، راستی‌آزمایی شود.
Keywords
