پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی (پیوسته) (Aug 2021)
تحلیل کتاب زیرسیگاری (یا مردی که واقعیت را انکار کرد)
Abstract
کتاب ساختار انقلاب‌های علمی مهم‌ترین اثر تامس‌کوهن (1962) یکی از منابع درسی مهم در شاخه‌های تاریخ و فلسفة علم است. تلقی رایج این است که این کتاب با نگاه انتقادی به دستاوردهای علمی و عقلی بشر در رشد عقلانیت دانش تجربی در دورة معاصر نقش مهمی داشته است. اما نگاه انتقادی اگر به انکار صدق و واقعیت منتهی شود، ماهیتی جزمی می‌یابد که با ماهیت نقد در تضاد است و اعتماد به دانش و عقل را از بین می‌برد. ارول موریس (2018) در زیرسیگاری با تمرکز بر کتاب ساختار انقلاب‌های علمی نشان می‌دهد که کوهن در آثار خود در چنین مسیری قرار دارد. موریس در این کتاب در کنار نقد محتوای آثار کوهن به زمینه‌ها و نتایج روانی و اجتماعی انکار واقعیت نیز توجه دارد. هدف نهایی موریس این است که نشان دهد نسبی‌گرایان با تمسک به زبانی دوپهلو و با برداشت‌های نادرستی که از دانش تجربی دارند نه تنها منطق مشترک بشری را که مبنای عقلانی علوم تجربی است، تخریب می‌کنند، بلکه اصول اخلاقی را نیز متزلزل می‌کنند و زمینة توجیه و تداوم جنگ و کشتار را فراهم می‌کنند. او در برابر نسبی‌گرایی از نوعی واقع‌گرایی معتدل دفاع می‌کند که با نسبی‌گرایی و جزم‌اندیشی به یک اندازه فاصله دارد و اعتماد به علم را با امکان نقد جمع می‌کند.
Keywords
