Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (Jan 2015)
Ebû's-Senâ Şemseddin el-isfanânî'nin Nâzirû'l-Ayn Adlı Mantık Eserinin Takdim ve Tahkiki
Abstract
Bu makalenin konusu, Ebû’s-Senâ Şemseddin el-İsfahânî’nin(674-749/1276-1349) Nâziru’l-‘Ayn adlı mantık eserinin takdim ve tahkiki olacaktır. Bilindiği gibi Aristoteles (M.Ö. 384-322) ile başlayan mantık yazımı, kendisinden sonraki dönemlerde onun bu alandaki eserlerinin Organon adı altında bir araya getirilmesiyle sistematik bir hale bürünmüştür. Beş tümel konusunun eklenmesiyle bölümlerinin sayısı dokuz olan klasik mantık, tercüme hareketlerinden sonra Müslüman mantıkçılar tarafından lafız ve delalet bahislerinin eklenmesiyle on bölüm halinde yazılmaya başlanmıştır. Tarihi süreç içerisinde muhtelif mantık yazım gelenekleri oluşurken, sıkça başvurulan yazım şekillerinden birisi muhtasar mantık yazımı olmuştur. Bu türün en meşhur örnekleri arasında Alî b. Ömer el-Kâtibî’nin (ö. 675/1277) Şemsiye’si ve Esiruddin el-Ebherî’nin (ö. 663/1265) İsagûci’si kitaplarını zikredebiliriz. Bu çalışmaya konu olan Nâziru’l-‘Ayn hacim açısından birinci kitaptan kısa, ikincisinden ise uzundur. İçerik bakımından ise Şemsiye’de olduğu gibi, klasik mantığın neredeyse bütünkonularını incelemiştir.
