مقایسه‌ی تأثیر کود گاوی، ورمی کمپوست و آزولا بر ویژگی های شیمیایی و هیدرولیکیِ خاک شور-سدیمی

Abstract

سابقه و هدف: شور و سدیمی شدن خاک‌ها یکی از عوامل تخریب اراضی، به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک جهان به شمار می رود. ایران نیز در منطقه‌ای خشک و نیمه‌خشک قرار دارد و خاک های شور- سدیمی مناطق وسیعی از ایران را پوشانده اند. با توجه به اینکه خاک های شور- سدیمی خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی نامطلوبی دارند که باعث کاهش جذب عناصر غذایی توسط گیاهان و درنهایت افت رشد و عملکرد آن ها می‌گردد. کاربرد اصلاح کننده ها ازجمله مواد آلی، اغلب می‌تواند راهکاری مناسب در جهت اصلاح و بهبود باروری خاک های شور- سدیمی باشد. مواد و روش ها: در این پژوهش خاک شور-سدیمی شاهد از منطقه ی نظرآباد کرج جمع‌آوری و با سه سطح 1، 3 و 5 درصد از کودهای گاوی، ورمی کمپوست و آزولا (به عنوان اصلاح کننده ی آلی) مخلوط شد. سپس تیمارها به مدت پنج ماه تحت انکوباسیون در دمای 20درجه سلسیوس و رطوبت ظرفیت مزرعه قرار گرفتند. ویژگی‌های شیمیایی و فیزیکی اصلی خاک شاهد، کودها و نیز برخی ویژگی های شیمیایی و هیدرولیکی تیمارها قبل و بعد از انکوباسیون، مورد ارزیابی قرار گرفتند. یافته ها: قابلیت هدایت الکتریکی خاک شاهد 13.09 دسی زیمنس بر متر و نسبت جذب سدیم آن 23.02 به دست آمد. بعد از دوره ی انکوباسیون، تیمار 5 درصد آزولا و ورمی‌کمپوست در پایین ترین سطح شوری قرار داشتند. کاهش پ هاش در تیمارها عمدتاً غیرمعنی دار بود. بیشترین دامنه تغییرات نسبت جذب سدیم مربوط به تیمار 5 درصد کود گاوی با تفاوت غالباً معنی‌دار نسبت به تمامی تیمارها بود. به استثنای حالت رطوبت اشباع، تفاوت چندانی میان مقدار رطوبت در یک مکش معین در تیمارهای مختلف مشاهده نشد. در طول دوره ی انکوباسیون میزان کل خلل و فرج در تمامی تیمارها، به طور معنی‌داری کاهش یافت. این کاهش در خلل و فرج متوسط در تمامی تیمارها به طور معنی‌دار مشاهده شد، بیشترین کاهش معنی‌دار در تیمار 5 درصد کود گاوی رخ داده است. این در حالی است که بعد از دوران انکوباسیون، بالاترین درصد خلل و فرج متوسط، در سطح 5 درصد کود ورمی‌کمپوست مشاهده شد. با توجه به اینکه بخش اعظم آب قابل دسترس گیاهان، در خلل و فرج متوسط قرار دارد، افزودن کود ورمی‌کمپوست در سطح 5 درصد به خاک شور-سدیمی می تواند شرایط بهینه ای را جهت رشد گیاه در خاک به وجود آورد. نتیجه‌گیری: بعد از دوران انکوباسیون کاهش شوری و پ هاش و افزایش نسبت جذب سدیم در اکثر تیمارها دیده شد. در ادامه کاهش خلل و فرج درشت و متوسط مشاهده شد که کاهش ضریب آبگذری اشباع را در تیمارها در پی داشت. با توجه به یافته‌های مذکور، کود گاوی در سطح یک درصد تقریباً بی تأثیر بر روی ویژگی های خاک و در سطوح بالاتر سبب افت کیفیت و شرایط خاک شور-سدیمی از نظر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی شد. در حالی که کود ورمی‌کمپوست در سطح پنج درصد با اصلاح مناسب خاک شور- سدیمی از نظر ویژگی های شیمیایی و هیدرولیکی، برتری خود را در بین این سه کود نشان داد و بعد آن، کود آزولا در سطح سه درصد در اولویت قرار گرفت.

Keywords

• اصلاح خاک شور- سدیمی
• انکوباسیون
• مواد آلی
• ویژگی های خاک