History Studies (Nov 2023)
MODERN TARİHÇİLİĞİN ŞAFAĞINDA BİR TANZİMAT DEVRİ MÜNEVVERİ: ZİVER BEY VE RODOS TARİHİ
Abstract
Ege Denizi’ndeki en stratejik adalardan biri olan Rodos’un hikâyesini anlatan Ziver Bey, bir tarihçiden çok edebiyat yazarıydı. Ziver Bey eserini Rodos’ta maarif müdürü olarak görev yaptığı sırada kaleme almıştı. Büyük ölçüde Batılı kaynaklardan istifade etse de iktibaslarını kişisel gözlemlerinden beslenerek desteklemişti. Eserini Rodoslular için kaleme aldığını söyleyen Ziver Bey’in kendisi de adalıydı. Bir başka ifadeyle Osmanlı adalarındaki toplumsal yapıya aşina olduğu gibi bizzat o yapının bir ürünüydü. Tarihini II. Abdulhamid Dönemi’nde yazan Ziver Bey, sürgün politikasının tesiriyle Rodos’ta yaşamaya zorlanan Osmanlı aydınlarının zenginleştirdiği fikrî bir ortamdan beslenmişti. Rodos Tarihi’ni henüz kariyer basamaklarını tırmanmakta olan bir memurken yazmıştı. Öte yandan entelektüel üretiminin kariyer yolculuğunda kendisine fayda sağlamasını ummuştu. Bu çalışma bir Tanzimat Dönemi entelektüelinin yazdığı tarihi merkeze alarak onun düşünsel mirasına, içinde bulunduğu entelektüel çevreye ve XIX. yüzyıl tarih yazım geleneğindeki yerine odaklanmaktadır. Son dönem Osmanlı tarihçilerinin eser üretme motivasyonunu taşradaki bir memurun hikâyesi üzerinden ele almaktadır. Bunların da ötesinde bir tarihçiden çok edebiyatçı olarak temayüz etmiş bir yazarın Osmanlı tarihçiliğine ne ölçüde metodolojik katkıda bulunduğu araştırılmaktadır.
Keywords
