مجله‌های علمی دسترسی آزاد و الگوهای مالی نشر آنها

Abstract

این مقاله ابتدا به مرور بحران کنونی تهیة نشریه‌های علمی و پژوهشی در کتابخانه‌های دانشگاهی و تخصصی که با مشکل افزایش هزینة اشتراک نشریه‌های ادواری مواجه هستند، می‌پردازد. سپس پیش زمینة ظهور نشریه‌های علمی رایگان موسوم به «مجله‌های دسترسی آزاد» را مورد بررسی قرار داده و به بحث در مورد الگوهای رایج برای تأمین مالی این شیوة نشر می‌پردازد. هدف نشریه‌های دسترسی آزاد که عموماً به صورت الکترونیکی منتشر می‌شوند این است که مقاله‌های علمی را به صورت رایگان در دسترس همگان قرار دهند. در الگوی سنتی، هزینه نشر یک نشریه از طریق حقّ اشتراک تأمین می‌شود. در عوض، مجله‌های دسترسی آزاد تلاش می‌کنند تا هزینة نشر خود را از مجرایی غیر از گرفتن حق اشتراک، از خوانندگان تأمین کنند. از شیوه‌های رایج مورد استفادة این مجله‌ها برای تأمین هزینه، می‌توان به گرفتن پول از مؤلفان برای نشر مقاله‌های آنان، درج آگهی تبلیغاتی، و یا جلب حمایت سازمانها و مؤسسات حامی پژوهش و نشر اشاره کرد. اگر چه تردیدهای بسیاری در مورد موفقیت این الگوی نشر مجله‌های علمی در دراز مدت وجود دارد، اما تعداد این مجله‌ها در حال حاضر رو به افزایش است و این می‌تواند دلیلی بر امکان همزیستی مجله‌های دسترسی آزاد در کنار مجله‌های سنتی باشد.