Over historische excuses, morele genoegdoening en verzoening

Abstract

Het aanbieden van historische verontschuldigingen is verweven met begrippen van vergeving, verzoening en genoegdoening. Ethische opvattingen, religieuze overtuigingen en rechtsregels spelen een rol, net als politiek en emoties als rouw, hebzucht en generositeit. Historici stellen vragen naar de oorsprong van verschijnselen. Waar komt de recente excuuscultuur vandaan? Is het echt een post-nationaal fenomeen? Voorts spelen verontschuldigingen zich af in sterk uiteenlopende omstandigheden. De eisers kunnen individuele slachtoffers zijn, of goed georganiseerde groepen van belangenbehartigers. Het palet van instellingen dat zij aanspreken, loopt van nationale overheden tot kerken, particuliere verenigingen en kleine gemeenschappen. In het fragiele proces van verzoening treden twee conflicterende denkwijzen op, die van de overtuigingsethiek tegenover die van de verantwoordingsethiek. De combinatie van deze twee houdingen en stijlen leidt maar al te vaak tot teleurstellingen in specifieke gevallen van het vragen, aanbieden, toekennen en accepteren van verontschuldigingen. Dit artikel maakt deel uit van het forum 'Historische excuses'.On Historical Apologies, Recognition and ReconciliationMaking historical apologies involves notions of forgiveness, recognition, reconciliation and compensation. Ethical beliefs, religious convictions and legal principles come into play, as do politics and emotions like grief, greed and generosity. As historians, we are apt to ask questions of origin. From where does the recent culture of apologies for historical wrongdoings stem? Is it really a post-national phenomenon? Next, we can discern many contexts of making apologies. Claimants might be individual victims or highly organised caretakers. The institutions they address range from national governments to churches, private associations and small communities. In the precarious process of reconciliation we see two rival mind-sets at work, that of the ethics of conviction contrasting with that of the ethics of responsibility. Combining these two attitudes and styles often results in disappointments in actual cases of demanding, offering, granting and accepting apologies. This article is part of the forum 'Historical apologies'.

Keywords

• History
• Belgium
• post-war
• transnational history
• political reconstruction
• state elites
• social class
• transition