Gestandaardiseerd meten van persoonlijkheidstoornissen bij ouderen

Abstract

Samenvatting De dubbele vergrijzing in Europa is een enorme uitdaging voor de gezondheidszorg. Oudere personen met een persoonlijkheidsstoornis vormen bovendien een extra belasting doordat ze meer somatische en psychiatrische co-morbiditeit vertonen dan diegenen zonder persoonlijkheidsstoornis. Bovendien ervaren ze ook een mindere levenskwaliteit dan personen zonder een persoonlijkheidsstoornis. In schril contrast daarmee staat het gebrek aan empirisch onderzoek naar het construct persoonlijkheidsstoornis bij ouderen, het zeer beperkte instrumentarium dat voorhanden is om een diagnose te stellen, het niet afgestemd zijn van criteria van classificatiesystemen zoals DSM op de ouderencontext en het gebrek aan leeftijdsneutraalheid van vaak gebruikte instrumenten om persoonlijkheidsstoornissen te meten. In antwoord daarop is in Nederland en België gestart met de ontwikkeling en validering van leeftijdsspecifieke instrumenten enerzijds en wordt anderzijds de mogelijke toepassing van de alternatieve dimensionale-hybride DSM-5 classificatie van persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen onderzocht. Deze recente ontwikkelingen, en hoe deze toe te passen voor gepersonaliseerde diagnostiek bij ouderen, worden besproken. Tot slot adviseren we een gefaseerde testdiagnostiek waarbinnen deze instrumenten, samen met metingen van adaptieve persoonlijkheidskenmerken of meer specifieke testen, bijdragen aan een diagnostiek die enerzijds waar mogelijk de belasting van de oudere patiënt beperkt en die anderzijds toch voldoende omvattend is om het diagnostisch proces uit te voeren op basis van een gepersonaliseerde benadering. Abstract The double ageing evolution in Europe is a tremendous challenge for health care. Older adults with a personality disorder place an additional burden: they have more somatic and psychiatric co-morbidity than those without a personality disorder. Moreover, they experience less quality of life than individuals without personality disorders. This is in sharp contrast to the dearth of empirical research concerning the construct of personality disorders in later life, the very limited amount of available diagnostic tools, criteria of classification systems like DSM not being attuned to the elderly context and the lack of ageneutrality of popular instruments to measure personality disorders. Therefore, in the Netherlands and Belgium a start was made to develop and validate age-specific instruments and to examine the applicability of the alternative dimensional-hybrid DSM-5 classification of personality disorders in older adults. These recent developments and how to apply them for a personalized assessment in older adults will be discussed. Finally, we advise a phased test-based diagnostic approach in which the above-mentioned instruments, combined with measures of adaptive features or more specific tests, can contribute to an assessment optimizing the balance between restricting the load for the older patient and still being sufficiently comprehensive to result in a personalized approach of the diagnostic process.

Keywords

• alternatief DSM-5 model persoonlijkheidsstoornissen
• GPS
• HAP
• klinische ouderenpsychologie
• persoonlijkheidspathologie