Realizacja idei społecznej gospodarki rynkowej w polskim ustroju pracy

Abstract

Społeczna gospodarka rynkowa od początku zainicjowanych w 1989 r. w Polsce przemian politycznych i gospodarczych była modelem gospodarczym stanowiącym cel podjętej transformacji. W 1997 r. ten typ gospodarki stał się normatywną podstawą ustroju, na podstawie treści art. 20 nowej Konstytytucji. Upływ ćwierćwiecza przemian upoważnia do analizy efektów transformacji i porównania obowiązującej treści regulacji prawnej w dziedzinie zatrudnienia oraz praktyki rynku pracy do modelowych założeń ustroju społecznej gospodarki rynkowej. Stosunki społeczne regulowane przez zbiorowe prawo pracy, a więc aktywność związków zawodowych i organizacji pracodawców, negocjacje zbiorowe i tworzenie źródeł autonomicznego prawa pracy są w Polsce dziedzinami najbardziej odległymi od założeń społecznej gospodarki rynkowej. Zakładają one powstawanie partnerstwa społecznego, upodmiotowienie i włączenie załóg zakładów w dialog z pracodawcami dotyczący sytuacji zakładu, rozwiązywanie problemów w drodze negocjacji zbiorowych, których efektem będzie uchwalanie aktów autonomicznego prawa pracy. Te pozytywne zjawiska mają w Polsce nadal marginalne znaczenie. W artykule wskazano także problemy z realizacją idei społecznej gospodarki rynkowej w normach o praktyce indywidualnego prawa pracy. Tendencje legislacyjne ostatnich lat eksponują raczej dążenie do ekonomicznej efektywności przedsiębiorstw, także kosztem statusu pracowników, a nie typowe dla omawianego modelu gospodarki zrównoważone uwzględnianie potrzeb wszystkich podmiotów zaangażowanych działanie zakładu pracy. Mimo szacunku dla osiągnięć transformacji, która dokonała się w Polsce po 1989 r., trzeba wskazać na konieczność dążenia do pełnej realizacji założeń ustrojowych ustanowionych w art. 20 Konstytucji.

Keywords

• prawo pracy
• zatrudnienie
• rynek pracy
• społeczny ustrój pracy
• źródła prawa pracy