Хабаршысы. Экономика сериясы (Apr 2015)
Шаруашылық жүргізуші субъектідегі дебиторлық қарыз түсінігін зерттеу. Исследование понятия дебиторской задолженности хозяйствующего субъекта.
Abstract
Мақалада дебиторлық қарыздар туралы ұғымдарды жүйелеп түсіндіру қарастырылған және талдау жүргізілген. Жалпы дебиторлық қарыз ұғымын толықтыратын және дәлелдейтін автордың көзқарасы тұрғысынан анықтама ұсынылған. Нарықтық экономика жағдайында Қазақстан экономикасының ең негізгі мәселелерінің бірі – ұйымдар деңгейіндегі айналым қаражаттарын тиімді басқаруды қамтамасыз ету. Шаруашылық жүргізуші субъектіде дебиторлық қарыздарды басқарудың тиімді жүйесін жасау үшін «дебиторлық қарыз» ұғымын анықтап алу қарастырылған. Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексінің 268-бабына сәйкес міндеттеме ұғымына мынадай анықтама берілген «Міндеттемеге сәйкес бір адам (борышқор) басқа адамның (несие берушінің) пайдасына мүлік беру, жұмыс орындау, ақша төлеу және т.б. сияқты белгілі бір әрекеттер жасауға, не белгілі бір әрекет жасаудан тартынуға міндетті, ал несие беруші борышқордан өз міндеттерін орындауын талап етуге құқылы. Несие беруші борышқордан атқарылғанды қабылдауға міндетті. Сондай-ақ, мақалада дебиторлық қарыз ұғымының мәнін толық терең түсіну үшін мыналарды білу қажет екендігі көрсетілген: дебиторлық қарыздардың пайда болу негіздерінің тізбесін анықтау; ықтимал дебиторлардың тізбесін белгілеу. Нәтижесінде, дебиторлық қарыз ұғымы анықталып, оған авторлық анықтама берілген, яғни дебиторлық қарыз дегеніміз – заңды және жеке тұлғалардың, сондай-ақ басқа да контрагенттердің шаруашылық жүргізуші субъекті алдындағы міндеттемелері В данной статье проведен анализ и рассмотрены вопросы понятия дебиторской задолженности и ее классификация. В общем, предложен авторский подход, дополняющий и уточняющий определение понятия дебиторской задолженности. В условиях рынка в экономике Казахстана одной из основных проблем стало обеспечение эффективного управления оборотными средствами на уровне хозяйствующих субъектов. Для разработки эффективной системы управления дебиторской задолженностью на хозяйствующем субъекте важно определиться с понятием дебиторской задолженности. Определение обязательства дано в статье 268 Гражданского Кодекса Республики Казахстан, в соответствии с которой «в силу обязательства одно лицо (должник) обязано совершить в пользу другого лица (кредитора) определенное действие, как то: передать имущество, выполнить работу, уплатить деньги и т. п., либо воздержаться от определенного действия, а кредитор имеет право требовать от должника исполнения его обязанности». В статье делается вывод, что для наиболее полного понимания сущности понятия «дебиторская задолженность» необходимо: 1) определить перечень оснований возникновения дебиторской задолженности; 2) установить перечень возможных дебиторов. В заключении было определено, что дебиторская задолженность – это обязательства юридических, физических лиц и других контрагентов перед данным хозяйствующим субъектом.
