Хабаршы. Психология және социология сериясы (Nov 2015)

Қазақ жеріндегі исламға дейінгі діни наным-сенімдердің қалыптасуының тарихи психологиялық ерекшеліктері. Историко-психологические особенности формирования доисламских религиозных верований на земле казахов.

  • P. M. Sүleimenov,
  • M. N. Kunanbaeva,
  • N. K. Toksanbaeva,
  • N. S. Zhubanazarova

Journal volume & issue
Vol. 55, no. 4

Abstract

Read online

Мақалада біздің заманымыздан бұрынғы кезеңнен бастап қазіргі ке­зеңге дейінгі Қазақстан халықтарының діни сенімдерінің қалыптасуын психологиялық тұрғыда түсіндіре отырып, олардың айырмашылықтары мен ұқсастықтарын айқындау, Исламға дейінгі діндер мен ислам дінінің Қазақстан жеріне таралуын және оның тарихын, психологиялық діни, адамгершілік, содан барып иманды санасының қалыптасуы мен даму ерекшеліктерін жан­жақты терең зерттеуді қажет етеді. Діни сана қо­ғамдық сананың бір бөлшегін құрайды және оның бастамасы тұлғаара лық қарым­қатынастан басталуы туралы пікір айтылады. Дүниетаным мен сенім тұлғаның ішкі рухани өмірінің негізін құрайды және адамның сыртқы мінез­құлқынан айқындалады. Сондай­-ақ, адамның тұлғалық дамуы мен бағыттылығын айқындайтын сенім болады. Қазақ халқының Тәңірге, Ұмайға сенімі, ата­бабаның аруақтарына сыйыну, шаман дінінде бақсылық түрлер және ислам дінінің кең тарауы қазақ халқының мәденитінің, діни дүниетанымының және психологиялық ерекшіліктерін біл­діреді. Мақалада адам іс­әрекетіне талдау жасауды адамның сенімінен бастау қажет екені айтылады. Сол ежелден келе жатқан наным-­сенім дер осы күнде дейін сақталып, әлі де әсерін жоғалтпағанның арқасында қазақ халқы өз этностық өзгешелігін жоғалтпаған. Сондықтан, ежелден келе жатқан халықтардың наным­-сенімдері этникалық өзгешелігін ай­ қындайтын негізгі ерекшелігі ретінде қарастыру керек. В статье описываются начиная с древнейших времен старинные верования, формирование которых объясняется с психологической позиции. Обрисовываются их схожести и различия. Чтобы понять историю и распространение исламской религии в Казахстане, психо­логию религии, необходимо всесторонне и глубоко изучить особен­ности формирования нравственного и морального сознания. В статье высказывается точка зрения, согласно которой религиозное созна­ние является частью общественного сознания, источником которо­го являются межличностные отношения. Мировозрение и верования являются основой духовной внутри личностной жизни, которые находят проявление в поведении человека. Вместе с тем вера определяет личностное развитие и направлен­ность личности отдельного индивида. В статье описываются куль­турологические, религиоведческие и психологические особенности тенгрианства, шаманизма в виде баксы, поклонение духам предков и распространение исламской религии как проявление этнических осо­бенностей. В статье говорится о том, что изучение духовной деятель­ности народа необходимо начинать с исследования его верований. Благодаря этим верованиям, сохранившимся до наших дней и оказы­вающим большое влияние, казахский народ не теряет свою этничес­кую самобытность. Исходя из этого, верования народов необходимо рассматривать как главный этнодифференцирующий фактор.

Keywords