Жалпы білім беретін және кәсіптік оқу орындары білімалушыларының тілдік қалауы: лонгитюдті зерттеу нәтижелері

Abstract

Зерттеу тақырыбы Қазақстан Республикасыдағы қазіргі көптілділік тіл саясатын жүзеге асыру контексінде жалпы білім беретін және кәсіптік оқу орындары оқушыларының тілдік бейімделуін зерттеудің нәтижесін сараптау болып табылады. Зерттеудің мақсаты – оқушылардың тілдік стратегиясы мен тактикасын анықтау және олардың тілдік қолданысын әлеуметтік тәжірибеде жүзеге асыруына зерттеулер жүргізу. Зерттеудің негізгі бағыттары білім алушылардың әлеуметтенудің әр түрлі деңгейіндегі қарым-қатынастағы тілдік қалауларын, мемлекеттік, орыс және ағылшын тілдерін меңгеру деңгейін бағалауды, жаһандық желіде мемлекеттік тілдің қолданылуын көрсетуді, латын әліпбиіне және жалпы көптілділікке қатысын қамтиды. Зерттеу жұмысының маңыздылығы – еліміздегі тіл саясатын жүзеге асыруда білім алушылардың заманауи тілдік қалауларын және тілге бейімделу тәсілдеріне зерттеу жүргізу арқылы ұсыныстар әзірлеу. Әдіснамасы – ғылыми мақаланы жазу барысында қолданылған әдістер ретінде сандық және сапалық, салыстырмалы талдау әдістерін атауға болады. Зерттеу жұмысының негізгі нәтижелері: мемлекеттік тілді дамыту байырғы этностың міндеті болып қала береді; тілдік даму негізінен екі бағытта жүреді – отбасы және оқу, қалған әлеуметтік орта негізінен екі тілді қолданады; көптілділік әлі де жастар арасындағы ауқымды тілдік практика ретінде қалыптаспаған; ҚР-да шағын этностарының өкілдері өздерінің әлеуметтенуі мен бейімделуінің тілі ретінде мемлекеттік тілді емес, орыс тілін қалайды. Түйін сөздер: мемлекеттік тіл, көптілділік, қостілділік, тілдік бейімделу.