Artuklu Akademi (Dec 2017)
Mu’tezile’nin İnanç Sistemi; Usûl-i Hamse/Beş İlke ve Arka Planı
Abstract
İslâm düşüncesinin kurucu bir okulu olan Mu’tezile, ortaya koyduğu kelâmsistemi, rasyonalist, özgürlükçü, sorgulayıcı ve eleştirel din söylemi ve kullandığıözgün dil ile her dönemde adından sıkça söz ettirmiştir. İtikâdî alanı ilk defasistematik şekilde ortaya koyan Mu’tezile, inanç sistemini beş esas halindedeklare etmiştir. Usûl-i hamse olarak bilinen bu prensipler adeta Mu’tezile ileözdeşleşmiştir.Usûl-i hamse, dini yorum bakımından Mu’tezile’nin Ehl-i Sünnet’ten farklılaştığıtemel hususlardır. Bu esaslar, sadece dinî gerekçeleri ve muhtevaları olan ilkelerdeğildir. Bilakis bazı sosyo-politik etkenler altında ortaya çıkan bu ilkelerinbirtakım siyasi veçheleri de vardır. Bu esasların arka planını bilmek, Mu’tezilîdüşünce biçimini daha iyi anlamaya vesile olabilir. Bu nedenle makalemiz beş esasın derli toplu biçimde irdelenmesi üzerinedir. Araştırmada Mu’tezile’nindinî söylemi analiz edilerek beş esasın arka planı ile muhtevası tahlile tabitutulmuştur. Böylece bu makale siyasi bağlamdan soyut olmayan ve akıl, felsefeve adalet ile örülmüş dinî söyleme daha yakından bakma çabasının ürünüdür.
