Kadızâde Mehmed Efendi’nin Cevâhiru’l-İslâm Adlı Eseri ve Bu Eserdeki İtikadî Görüşlerinin Tahlili

Abstract

Kadızâde Mehmed Efendi (öl. 1045/1635) 17. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde ortaya çıkan Kadızâdeliler Hareketinin lideridir. Balıkesir’de dünyaya gelmiş, ilk eğitimini burada tamamladıktan sonra İstanbul’a gelerek burada dönemin âlimlerinden ders alarak yetişmiştir. Kısa sürede devrin en etkili ve en meşhur vaizleri arasında yer almış, verdiği vaazlarıyla ve kaleme aldığı eserleriyle kitleleri peşinden sürükleyecek bir duruma gelmiştir. Dinî hususlardaki radikal tutumu ve deverân-ı sûfiye aleyhindeki görüşleri sebebiyle, başta Halvetîler olmak üzere cehrî zikirle semâ ayinleri yapan tarikatlar tarafından sert bir üslupla eleştirilmiştir. Kadızâde velut bir müellif olup nesir ve nazım biçiminde birçok eser telif etmiştir. Risâle-i İmân olarak da bilinen Cevâhiru’l-İslâm adlı eser de bu eserlerden biridir. Daha çok temel itikadî meseleleri ve ibadetlerle ilgili bazı hususları konu edinen bu risale çeşitli ilaveler ve eksiltmelerle birlikte rumi 1314’te (1896-97) Mızraklı İlmihâl’le birlikte basılmıştır. İş bu makale, Kadızâde’nin itikadî görüşlerinin ortaya konmasında önemli ipuçları barındıran söz konusu eserin sade bir dille latinize edilerek tahlil ve değerlendirmesinin yapılması hedeflenmiştir.