واکنش عملکرد و اجزای عملکرد دانه گندم نان و ماکارونی به تنظیم‌کننده‌های رشد در شرایط تنش خشکی در مزرعه و گلخانه

Abstract

یکی از راه های جبران کاهش عملکرد گندم در اثر تنش خشکی، به عنوان مهم‌ترین عامل محدودکننده عملکرد، می‌تواند کاربرد تنظیم کننده‌های رشد باشد. بدین منظور، تأثیر دو تنظیم کننده رشد سایکوسل و سالیسیلیک اسید بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه دو رقم گندم روشن و یاواروس در شرایط متفاوت آبیاری (مطلوب، تنش ملایم و تنش شدید) در پژوهشی دو مرحله­ای در مزرعه تحقیقاتی (آزمایش اسپلیت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی) و گلخانه تحقیقاتی (طرح کاملاً تصادفی) دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز در سال زراعی 89-1388 مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این مطالعه نشان داد که تنش خشکی موجب کاهش شدید طول سنبله، تعداد دانه در سنبلک، تعداد دانه و سنبلک در سنبله، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت گردید. بیشترین و کمترین اثر خشکی به ترتیب مربوط به عملکرد بیولوژیک و وزن هزار دانه بود. کاربرد تنظیم کننده‌های رشد سبب افزایش طول سنبله، اجزای سنبله، وزن هزار دانه و عملکرد دانه گردید. کاربرد سالیسیلیک اسید با افزایش، و سایکوسل با کاهش عملکرد بیولوژیک همراه بود. سایکوسل همچنین شاخص برداشت را افزایش داد. پاسخ عملکرد و اجزای عملکرد دانه به تنش خشکی و کاربرد سایکوسل و سالیسیلیک اسید در رقم روشن نسبت به یاواروس بیشتر بود. به نظر می‌رسد که رقم روشن دارای عملکرد دانه بیشتر و رقم یاواروس دارای مقاومت بیشتری به تنش خشکی بود. اگرچه تنش خشکی موجب کاهش اغلب اجزای عملکرد گندم شد، لیکن تنظیم‌کننده‌های رشد موجب جبران بخشی از کاهش عملکرد ناشی از خشکی گردیدند؛ بنابراین، این تنظیم‌کننده‌های رشد به ویژه سایکوسل برای استفاده در شرایط تنش خشکی قابل توصیه می‌باشند.

Keywords

• Cycocel
• salicylic acid
• Harvest index
• Wheat ear