پژوهش‌های حفاظت آب و خاک (Aug 2015)
ارزیابی کیفی طرح‌های آبخیزداری به روش توصیفی همبستگی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز سدبوستان)
Abstract
پژوهش حاضر با هدف ارزیابی و بررسی اثرات اجتماعی اجرای فعالیت‌های آبخیزداری نظیر رضایت و نگرش مردم، مشارکت مردمی، میزان پذیرش مردمی پروژه‌ها انجام گرفته است. بررسی اثرات اجرای پروژه‌ها از نظر ذینفعان در تعدادی از زیرحوضه‌های آبخیز سد بوستان که در آن‌ها پروژه‌های آبخیزداری اجرا شده است، انجام گردید. این پژوهش از نوع پژوهش‌های توصیفی- همبستگی محسوب می شود. جامعه آماری این پژوهش را آبخیزنشینان حوضه سدبوستان تشکیل می دهند که از طریق روش نمونه‌گیری تصادفی ساده برای انجام پژوهش انتخاب شدند. برای گردآوری داده‌ها از پرسشنامه استفاده گردید که روایی آن توسط متخصص خبره مورد تایید قرار گرفت. برای تعیین پایایی از نرم افزار SPSS استفاده گردید و آلفای کرونباخ پرسشنامه‌ها بین 87/0تا 90/0 بدست آمد. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز از نرم افزار SPSS استفاده شد. نتایج آمار توصیفی نشان داد که آگاهی روستاییان نسبت به طرح‌های آبخیزداری و مشارکت آنان در طرح‌ها خیلی کم است، در نتیجه اجرای برنامه‌های آموزشی ترویجی و دخالت دادن ذینفعان در مراحل مطالعه، طرح‌ریزی، اجرا و ارزیابی پروژه‌هایی که در محدوده هر روستاها اجرا می‌شود، در جهت افزایش سطح آگاهی و مشارکت آنان ضروری است. در مقابل نتایج نشان داد که میزان پذیرش مردمی طرح‌ها در حد بالایی می باشد و همچنین نتایج درخصوص اثرات اجرای طرح‌ها نشان داد که از دیدگاه بهره‌برداران محلی اجرای پروژه ها تا حدی توانسته است معضل سیل را حل نماید. اما از جنبه-های کارکردی دیگر کارایی پروژه‌ها مورد تایید ذینفعان نمی‌باشد. از طرف دیگر طرح‌های آبخیزداری اجرا شده در زمینه مهمترین مشکل حوضه سدبوستان یعنی کمبود اشتغال و سطح درآمد پایین روستاییان، که منجر به مهاجرت آن‌ها شده است، نداشته است. نتایج بدست آمده در این بخش با نتایج پژوهش‌های آزموده و همکاران (2010) و منصوریان و محمدی‌گلرنگ (2001) مطابقت دارد. طبق نتایج بدست آمده از اولویت بندی مشارکت روستاییان در طرح‌های آبخیزداری، میزان مشارکت مردم در طرح‌ها بیشتر به رضایتمندی آن‌ها بستگی دارد و میزان ارتباط با کارشناسان و مروجان منابع طبیعی، کمترین تاثیر را بر میزان مشارکت دارد. طبق نتایج بدست آمده از اولویت‌بندی میزان پذیرش مردمی پروژه‌های آبخیزداری، پذیرش عمومی طرح‌هایی که مردم در آن مشارکت دارند بیشتر است و طرح‌هایی را که مورد دخالت نمایندگان مردم بوده است را نمی‌پذیرند. طبق نتایج بدست آمده از اولویت‌بندی اثرات اجرای طرح‌ها از دیدگاه بهره‌برداران، بیشترین اثر اجرای طرح، سازگاری موقعیت مکانی طرح‌ها و حل معضل سیل بوده است و تاثیر چندانی بر بهبود وضعیت اقتصادی مردم و کاهش بیکاری نداشته است.
