ارزیابی سلامت رودخانه‎ کارده با استفاده از شاخص‌های زیستی و جوامع ماکروبنتوز

Abstract

رودخانه کارده، یکی از مهم‌ترین رودخانه‌های دائمی استان خراسان رضوی است که بخش عمده‌ای از آب شرب و کشاورزی شهر مشهد را تأمین می‌کند. جهت ارزیابی کیفیت رودخانه کارده در این پژوهش از شاخص‎‌های زیستی چند معیاره و همچنین جهت درک تأثیر محرک‌های ساختار جامعه ماکروبنتورها بر مدیریت اکوسیستم‌ها از آمار چند متغیره استفاده شد. بدین منظور از چهار ایستگاه مطالعاتی طی چهار فصل در سال97-98 نمونه‌برداری ماکروبنتوزها انجام شد و همچنین پارامترهای فیزیکی و شیمیایی اندازه‌گیری گردید. در این مطالعه از راسته Ephemeroptera در مجموع خانواده‌های Caenidae و Baetidae بیش‌ترین فراوانی (66/60 درصد) را داشت. نتایج نشان داد شاخص یکپارچگی زیستی مبتنی بر ماکروبنتوزها بین 3 تا 1/1 متغیر بوده و بر اساس این شاخص زیستی کیفیت آب رودخانه کارده در سه طبقه کیفی نسبتاً خوب، ضعیف و بسیار ضعیف طبقه‌بندی شد و شاخص سیگنال در دو طبقه کیفی آلودگی متوسط و آلودگی شدید قرار گرفت. همچنین آنالیز تطبیقی متعارف نشان داد که نیترات، اکسیژن خواهی بیوشیمیایی و اکسیژن خواهی شیمیایی بیش‌ترین تأثیر را در پراکنش ماکروبنتوزها در ایستگاه‌های مطالعاتی دارد. در مجموع کیفیت آب رودخانه کارده نامطلوب ارزیابی شد و در بین ایستگاه‌های مطالعاتی شرایط ایستگاه یک نسبتاً بهتر از ایستگاه‌های دیگر است. از میان شاخص‌های موجود شاخص‌های‌ چند معیاره مطمئن‌تر می‌باشد. اما باید مطابق شرایط رودخانه‌های ایران کالیبراسیون این شاخص‌ها انجام شود.

Keywords

• آنالیز تطبیقی متعارف
• ارزیابی زیستی
• رودخانه کارده
• سیگنال
• ماکروبنتوزها
• یکپارچگی زیستی