Evliya Çelebi Seyahatnâmesi'nde Bosna Eyaleti Nehir Coğrafyası

Abstract

Akarsu kıyıları ve havzaları, insanlık tarihi boyunca yerleşim için en uygun mahaller olarak tespit edilmiştir. Zira insanın en temel ihtiyaçlarından olan suya tarımsal faaliyetler için ihtiyaç duyulduğu kadar, değirmen gibi çeşitli işletmelerin varlığını sürdürmesi için de gerek duyulmuştur. Kıyı bölgeleri, taşkın tehlikesine rağmen tercih edilmiş, buralarda yollar yapılarak daha yaşanılır hale getirilmiştir. Nehirler üzerinde inşa edilen köprüler, ticari ve askerî açıdan önem taşımaktadır. Yine medeniyetlerin tanışmasına, kültürel bir kaynaşmaya vesile olması bu yapıları ve bulunduğu mevkileri değerli kılmaktadır. Öyle ki zamanla kıyı bölgelerinden iç kısımlara doğru bir yapılaşma başlamış ve mamur bir görüntü elde edilmiştir. Evliya Çelebi’nin 17. yüzyılın başlarında bulunduğu Bosna coğrafyası, Balkanların en stratejik yerlerinden birini oluşturmaktadır. Neredeyse her karış toprağının akarsularla beslendiği Bosna’da, çok sayıda nehir bulunmaktadır. Bu nehirlerden birçoğunun yolları kesişmekte ve aynı yöne yani Balkanların kuzey sınırı olarak kabul edilen Sava Nehri’ne doğru yol almaktadırlar. Bu coğrafyanın zıt istikametini besleyen ve Adriyatik Denizi’ne dökülen nehirler de Dalmaçya havzasını süslemektedir. Bu araştırmanın temel kaynağı Evliya Çelebi’nin seyahatnamesidir. Bu kıymetli eserde tespiti yapılan nehirler hakkındaki bilgiler, farklı birçok kaynak ile desteklenmek suretiyle vücuda getirilmiştir. Monografik bir çalışma olan bu araştırma konusu, tarihi coğrafya bağlamında ele alınmıştır. Bundan hareketle ilgili konunun onomastik ve onun bir kolu olan toponimi dallarına, aynı zamanda hidrografi ilmine de katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Keywords

• ottoman state
• bosnia province
• bosnian rivers
• osmanlı devleti
• bosna eyaleti
• bosna nehirleri.