جستارهای اقتصادی (Sep 2023)
اندیشه و عمل اقتصادی میرمصطفی عالی‌نسب
Abstract
میرمصطفی عالی‌نسب از چهره‌های تأثیرگذار بر روندهای اقتصادی ایران در سال‌های پس از انقلاب اسلامی بوده است. با توجه به نقش برجسته عالی‌نسب این مقاله در پی پاسخ به سه سؤال اصلی است: 1. اندیشه‌ها و عمل اقتصادی عالی‌نسب تحت‌‌تأثیر چه جریان‌های فکری شکل گرفته است؟ 2. مضامین اصلی جاری در اندیشه و عمل اقتصادی وی چه بوده است؟ 3. چه ارزیابی‌ای از میراث فکری و علمی عالی‌نسب می‌توان داشت؟ با توجه به اینکه هیچ اثر مکتوب یا غیرمکتوبی از عالی‌نسب باقی نمانده است، در مقاله حاضر تلاش شده است تا با استفاده از منابع دست اول موجود و مصاحبه با ده تن از چهره‌های نزدیک به ایشان به سه سؤال موردنظر پاسخ داده شود. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد آراء و عقاید اقتصادی عالی‌نسب از سه آبشخور فکری اصلی یعنی اندیشه اسلامی، مکتب تاریخی آلمان و اقتصاد سوسیالیستی تأثیر پذیرفته است. مضامین اصلی قابل‌استخراج از میراث فکری و عملی وی نیز شامل مواردی چون نگرش اخلاقی به اقتصاد، باور به دخالت گسترده دولت، مخالفت با سرمایه‌داری تجاری، خصوصی‌سازی و سرمایه خارجی، ملی‌گرایی اقتصادی، حمایت‌گرایی اقتصادی و ضرورت ترویج تولید داخلی، باور به تقدم عدالت بر دیگر ابعاد توسعه، حفظ ارزش پول ملی و مخالفت با مصرف‌گرایی می‌باشد. مقاله بر این نکته تأکید می‌کند که با وجود عناصر یک جهت‌گیری نسبتاً مشخص در عرصه سیاست‌های اقتصادی، عالی‌نسب را نمی‌توان واجد یک اندیشه اقتصادی نظام‌مند دانست. در حوزه برونداد نیز با وجود کسب دستاوردهای مهمی چون حفظ ثبات اقتصادی نسبی در شرایط جنگ و تحریم، تأمین حداقل‌های معیشتی و پشتیبانی از جبهه‌ها، برآیند سیاست‌هایی که عالی‌نسب در تنظیم و اجرای آنها ایفای نقش کرده است، ازلحاظ شاخص‌های کلان اقتصادی موفقیت‌آمیز نبوده است.
Keywords
