Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Aug 2023)
Ahmet Rıza “Pozitivizm Din Merkeziyetçilik ve Anti-Müdahale”
Abstract
Bu çalışmada Ahmet Rıza'nın Türk Modernleşmesine yön veren siyasi görüşleri, pozitivizm, din, merkeziyetçilik ve müdahale karşıtlığı yaklaşımları üzerinden ortaya konulmaya çalışılmıştır. Öncelikle Ahmet Rıza'nın siyasi görüşlerinin oluşumu hakkında fikir vermesi açısından hayatına kısaca değinilmiş; ardından eserleri incelenmiştir. Son olarak Ahmet Rıza'nın siyasi görüşlerinin nasıl bir modernleşme modeline işaret ettiği, bu modelin sistematik ve tutarlı fikirlerden mi yoksa çelişkili fikirler karmaşasından mı oluştuğu sorularına cevap aranmıştır. Bu amaçla öncelikle Ahmet Rıza'nın benimsediği Pozitivist görüşle tezat oluşturan İslami düşünceye eserlerinde sıkça yer vermesi üzerinde durulmuştur. Ahmet Rıza'nın bu İslami görüşlere karşı söylemlerini siyasal ve toplumsal alanın dışında dile getirmesi, onun dine pragmatik bir yaklaşım benimsediğini göstermektedir. Rıza'nın benimsediği bu pragmatist din anlayışının, benimsediği merkeziyetçi ve müdahale karşıtı yaklaşımlarla ve nihayetinde pozitivist görüşle yakın ilişki içinde olduğu bilinmektedir. Ahmet Rıza'nın düşüncelerini şekillendiren Pozitivist düşünce aynı zamanda Türk modernleşme hareketini de şekillendiren bir düşüncedir. Bu anlamda Türk modernleşme hareketi merkeziyetçi ve müdahale karşıtı bir harekettir. Alternatif bir modernleşme görüşü olduğu iddia edilen ve Ahmet Rıza'nın fikirlerine karşı konumlandırılan görüş ise anti-merkeziyetçi ve müdahale yanlısı bir görüştür.
Keywords
