بررسی راهکارهای زیبا‌شناسی کلامی در ترجمه زبان‌ممنوعه رمان "بدایة و نهایة" نجیب محفوظ

Abstract

یکی از راهکارهای مناسب در ترجمه ممنوعیت‌های زبانی متون ادبی از عربی به فارسی، کاربرد شگردهای «زیباشناسی‌کلامی» است. این راهکار را می‌توان به گونه‌ای دیگر، بومی‌سازی نامید؛ این امر به مفهوم آن است که هنجارها و ارزش‌های موجود در متن زبان مبدأ و عناصر مربوط به آنها را به صورت مناسبی درمی‌آورد. از آنجا که یکی از راه‌های ارزیابیِ فرهنگی آثار ادبی ترجمه‌شده به فارسی، شناخت و تحلیل شیوه‌های زیباشناسی‌کلامی در تعبیرهای ناخوشایند آن است، در پژوهش پیش‌رو تلاش بر آن است با تکیه‌بر روش توصیفی- تحلیلی، راهکارهای زیباسازی‌کلامی در ترجمة واژگان ناخوشایند زبان عربی به ویژه در ترجمه ممنوعیت‌های زبانی رمان "بدایة و نهایة" اثر نجیب محفوظ مورد کاوش قرار گیرد و تا جای امکان واژ‌ه‌ها و جمله‌ها از ممنوعه‌بودن درآیند و راهبردهایی برای معادل‌گزینی آن ارائه شود . این رمان برگزیده شد؛ زیرا نمودهای ممنوعه‌زبانی نسبتاً بسیاری در آن دیده می‌شود.در این پژوهش از تقسیم‌بندی گونه‌های زبان ممنوعه در پژوهش شریفی و دارچینیان (1388) استفاده می‌کنیم که به مواردی چون واژ‌ه‌های مرتبط با روابط خصوصی زن و مرد، دختر و پسر پیش از ازدواج و... اشاره می‌کند. پس از در نظر گرفتن چارچوب نظری و عملی برای یافتن نمود زبان ممنوعه در زبان فارسی، از تقسیم بندی خوش‎سلیقه و همکاران (2018) بهره‌‌می‌بریم.نتایج پژوهش در 5 راهکار اصلی در ترجمه ممنوعیت‌های زبانی رمان بدایة و نهایة، نشان از ان دارد که: جانشینی با (33%) و حفظ، با (32%) به ترتیب پربسامدترین وحذف با (4%) کم بسامدترین شگرد در ترجمه پیشنهادی این رمان است.

Keywords

• زبان ممنوعه
• زیباشناسی‌کلامی
• راهکارها
• رمان "
• بدایة و نهایة"
• نجیب محفوظ