Türkiye’de Çocuk Sağlığı ile İlgili Hemşirelik Araştırmalarında Kuram-Model Kullanımı: Sistematik Derleme

Abstract

Amaç: Türkiye’de çocuk sağlığı ve hastalıkları hemşireliği alanında kuram ve modele dayalı yapılan araştırmalarınnitelik ve nicelik yönünden incelenmesidir.Yöntem: Tanımlayıcı tipteki çalışmada; Türkiye’de çocuk sağlığı alanında kuram-model kullanılarak yapılan 1999-2019 yılları arasında yayınlanmış, tam metnine ulaşılabilen hemşirelik araştırmaları örneklemi oluşturmuştur.Araştırmalara Temmuz-Ekim 2019 tarihleri arasında Pubmed, Ulakbim, Türk Medline, Ulusal Tez Tarama Merkeziveri tabanlarında Türkçe “Türkiye, hemşire, model, kuram, çocuk sağlığı” anahtar kelimeleriyle, İngilizce “Turkey,nurse, model, theory, child health” anahtar kelimelerle tarama yapılarak ulaşılmıştır. Öncelikle başlık ve özete göredeğerlendirilen araştırmaların dahil edilme kriterlerine uyup uymadığını belirlemek için tam metinlerine ulaşılmışve PICOS yöntemine göre seçilmişlerdir. Geleneksel derlemeler, geçerlik-güvenirlik araştırmaları ve tam metnineulaşılamayan makaleler çalışmaya dahil edilmemiştir.Bulgular: Tarama sonucunda Türkiye’de 1999-2019 yılları arasında hemşireler tarafından çocuk sağlığı alanındakuram-modele dayalı olarak yapılmış 42 çalışmaya ulaşılmıştır. Çalışmaların %61,9’u araştırma makalesi, %30,9’udoktora tezi ve %7,1’i yüksek lisans tez çalışmasıdır. Çalışmaların %19,0’u deneysel, %47,6’sı olgu sunumu, %16,6’sıtanımlayıcı ve %16,6’sı ise yarı deneysel türde yürütülmüştür. İncelenen çalışmalar içinde en fazla kullanılan kuram-modelin Orem’in Öz Bakım Modeli (%14,2) olduğu saptanmıştır. 2010 yılından itibaren çocuk sağlığı vehastalıkları hemşireliği alanında yapılan çalışmalarda kuram-model kullanımının arttığı görülmüştür. Çalışmalardahemşire kuramcılar tarafından geliştirilen kuram-modellerin yanı sıra hemşirelik dışı kuram-modelleri de kullandığıgörülmüştür.Sonuç: Hemşirelikte kanıta dayalı uygulamaların gelişmesinde bilimsel araştırmalardan elde edilen sonuçlarınkullanılması önemlidir. Hemşirelikte profesyonelliğin gelişmesi teori temelli araştırmalar ile mümkündür. Ancakülkemizde hemşireler tarafından yürütülen araştırmalarda çocuk sağlığı alanında kuram ve modellerin kullanımınınsınırlı olduğu saptanmıştır. Kuram-modellere dayanan deneysel araştırmaların yaygınlaştırılması önerilmektedir.