18. Asır Osmanlı Düşüncesinde Bir İbn Sînâ Şârihi: Ebû Saîd Hâdimî ve İhlâs Sûresi Hâşiyesi

Abstract

İhlâs sûresi, Allah’ın varlığını ve birliğini konu edinen yegâne sûre olma niteliğini taşımaktadır. Kısa ancak anlam acısından çok derin manaları içeren bu sûreye dair farklı türden birçok tefsir yazılmıştır. Yazılan bu farklı türdeki tefsirlerden biri de İbn Sînâ’ya aittir. O, yazdığı bu kısa tefsiriyle din ile felsefeyi uzlaştırma çabasının somut bir örneğini sunmakla beraber kendisinden sonra İhlâs sûresinin felsefi olarak yorumlanması geleneğinin de başlatıcısı olmuştur. İbn Sînâ’nın varlık ve birlik anlayışını yansıtan bu tefsirine tarihi süreç içerisinde farklı kişiler tarafından birçok şerh ve hâşiye yazılmıştır. Bu makalede Ebû Saîd Hâdimî’nin (ö. 1762) İbn Sînâ’nın İhlâs sûresi tefsirine yazdığı hâşiye incelenecektir. Hâdimî, aynı zamanda Osmanlı'da selefi düşünceye yakın olan isimlerden Birgivî'nin şârihidir. Hâdimî'nin bu hâşiyesi temel alınarak aynı zamanda İbn Sînâ’nın varlık, yaratma ve birlik anlayışlarına da değinilecektir. Hâdimî bu hâşiyesini felsefî düşüncenin göz ardı edildiği bir dönemde yazmıştır. Bu aynı zamanda Hâdimî’nin felsefi düşünceye verdiği önemi göstermektedir. Bu hâşiye ile Hâdimî’nin varlık, birlik ve yaratma meselesinde İbn Sînâ merkezli felsefî bir düşünceye sahip olduğu görülmektedir.

Keywords

• Avicenna
• Surah Ikhlas
• KHâdimî
• Hashiya
• Existence
• Unity