ماهیت اخلاقی دولت اسلامی و مسئله‌ی بی‌طرفی

Abstract

پرسش اصلی مقاله‌ این است که ماهیت دولت اسلامی و تفاوت ماهوی آن با دول متعارف در چیست؟ پژوهش کنونی با روش تحلیل محتوای متون مرتبط، می‌کوشد به این پرسش از دریچه‌ی بحث اخلاق سیاسی پاسخ دهد. به این معنا که یکی از تفاوت‌های مهم دولت اسلامی با دیگر دولت‌ها در ماهیت اخلاقی آن است. این ویژگی سبب شده است تا دولت اسلامی در بحث اخلاق سیاسی بی‌طرف نباشد و به این أمر اهتمام داشته باشد. توجه دولت اسلامی به اخلاق سیاسی از منظر تمدن اسلامی است. آموزه‌های قرآنی، فلسفی، عرفانی و دانشی موجود در تمدن اسلامی، منبع غنی‌ای برای نگاه دولت به اخلاق فراهم ساخته است. این نوع نگاه به جامعه و اخلاق، سبب ایجاد نگاه مراتبی و منعطف به اخلاق حاکمان و شهروندان شده است؛ به‌گونه‌ای که آزادی، مدارا و برابری را در کنار تعلیم و تربیت در مواجهه با شهروندان توصیه می‌نماید. از سویی در بحث معیار اخلاقی دولت اسلامی نتیجه گرفته شد که اخلاق در تمدن اسلامی نه جامعیت و نه حاکمیت دارد، بلکه ذیل دین و عقل تعریف می‌شود. بر این اساس، در یک رویکرد تمدنی، شکل‌گیری جامعه‌ی اسلامی که مبتنی بر تربیت و اخلاق است، یکی از مراحل تحقق تمدن اسلامی است.

Keywords

• دولت اسلامی
• اخلاق
• بی‌طرفی
• تمدن اسلامی
• تحول اخلاقی