بررسی و تحلیل کارکرد موسیقی در تصویر‌های شعری حافظ رجب برسی حلّی (نمونه‌های مورد مطالعه: مدایح و مراثی اهل بیت علیهم السلام)

Abstract

موسیقی یکی از مهم­ترین عناصر سازنده شعر است که سبب رستاخیز کلمات و تشخص واژه­ها می‌شود. حافظ رجب برسی حلّی (744- 813ه.ق)، یکی از شاعران عصر مملوکی است که در مدح و رثای اهل بیت (ع) اشعاری بلیغ و نغز سروده و موسیقی در کلام او، جلو­ه­ای خاص دارد. ضرورت این پژوهش تبیین کارکرد معنایی انواع موسیقی در شعر و تبیین جایگاه ادبی برسی حلی به­عنوان یک شاعر شیعی است که شعرش علاوه بر مضمون والا از زیبایی­های لفظی و ساختاری در خدمت معنا برخوردار است. بنابراین هدف از پژوهش حاضر تحلیل کارکرد معنایی و زیباشناختی موسیقی در تصویرسازی­های حلی است. در این مقاله که با روش توصیفی- تحلیلی انجام شد، یافته­ها نشان داد که برسی با آگاهی از تأثیر موسیقی بر روان خوانندگان و آگاهی از جنبه­های زیباشناختی موسیقی، در بهره­گیری از موسیقی بیرونی و درونی موفق عمل کرده است؛ در حوزه موسیقی بیرونی به­خوبی توانسته میان مضامین شعری خود و وزن و بحر انتخابی، هماهنگی برقرار کند که این هماهنگی، باعث ایجاد پیوندی مستحکم میان شعر او و موسیقی آن شده است؛ برسی برای ایجاد تأثیرات مختلف در خوانندگان و آفرینش فضاهای گوناگون به زیبایی و درستی از قافیه که هر کدام آهنگ مخصوص به خود را دارد بهره­برده­است؛ در حیطه‌ی موسیقی درونی نیز شاعر به شیوه‌ی هنری هم از موسیقی اصوات مانند تکرار و جناس و هم از موسیقی معنوی مانند مراعات‌النظیر، تلمیح و دیگر آرایه­های بدیعی موسیقی آفرین استفاده کرده که باعث توافق، انسجام و هارمونی کلام شاعر شده و جلو­های موسیقایی خاصی در شعرش به­نمایش گذاشته که گوش‌نوازی و سحرانگیزی نغمه­ها و آواها، به لذّت روحی مخاطب و در نتیجه انتقال هر چه‌بهتر معنا به ذهن او کمک شایانی می­کند

Keywords

• کارکرد زیبایی‌شناختی- معنایی
• موسیقی درونی
• موسیقی بیرونی
• . شعر متعهد اهل بیت
• بُرسی حلّی