واکاوی ادراک و تجارب نو معلمان از فرایند آشناسازی رسمی و غیررسمی در بدو خدمت

Abstract

هدف: موفقیت نظام آموزشی در تربیت دانش‌آموزان، به‌طور معنی‌داری تحت تأثیر دسترسی معلمان و مشارکت آن‌ها در فعالیت‌های توسعه‌ی حرفه‌ای با کیفیت است. از جمله برنامه‌های توانمندسازی و توسعه حرفه‌ای معلمان، برگزاری برنامه‌های آموزشی بدوخدمت یا آشناسازی معلمان است. از آنجا که معلم مهم‌ترین شخص در فرایند اجرای برنامه درسی قلمداد می‌شود، آموزش و توسعه حرفه‌ای اثربخش وی که نقطه‌ی اتکای هر تغییر و تحولی دانسته می‌شود، اهمیت فراوانی دارد؛ زیرا معلم اثربخش با اتکا به دانش و مهارت مورد نیاز حرفه‌ی معلمی و داشتن شایستگی‌های حرفه‌ای همواره به دنبال فراهم کردن موقعیت‌هایی برای ایجاد یادگیری در بین دانش‌آموزان است. هدف اصلی مقاله حاضر بررسی درک و تجربه زیسته نومعلمان از فرآیند آشناسازی بدو استخدام است.مواد و روش‌ها: روش پژوهش از نظر هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت یک تحقیق کیفی مبتنی بر رویکرد تجربه زیسته است. تمامی معلمان و مربیان فنی و حرفه‌ای استخدام شده استان ایلام در سال‌های 1394 الی 1397 شامل 51 نفر به‌عنوان جامعه هدف انتخاب که با شیوه نمونه‌گیری هدفمند زنجیره‌ای 12 مصاحبه تا رسیدن به مرحله اشباع داده‌ها صورت گرفت. ابزار گردآوری داده‌ها، مصاحبه نیمه‌ساختار یافته بود که خروجی مصاحبه با روش تحلیل محتوای مضمونی در قالب 6 مقوله اصلی، 22 مقوله فرعی و 89 کد مفاهیم، کدگذاری شد. روایی کدهای مستخرج از مصاحبه از طریق وارسی مشارکت‌کنندگان پژوهش و نظر خبرگان حوزه منابع انسانی و برای حصول اطمینان از اعتمادپذیری داده‌های پژوهش از روش مطالعه مکرر، مقایسه مستمر داده‌ها، خلاصه‌سازی و دسته‌بندی اطلاعات استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها، رویه کدگذاری مبتنی بر تحلیل تماتیک بکار گرفته شد.بحث و نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد که معلمان تازه استخدام شده از فرآیند آشناسازی بدو خدمت تجارب خوشایند، تجارب نامطلوب و شناخت و معرفت حقوقی را در روزهای اول استخدام به‌عنوان تجربه بیان کرده‌اند. انتظار معلمان از برنامه توجیهی بدو استخدام شامل دو محور نیازسنجی و هدف‌گرایی و نتیجه‌گرایی شغلی است که مقوله نیازسنجی بیشترین اهمیت را از منظر معلمان و مربیان تازه استخدام شده دارد. هم‌چنین مقوله‌های آشناسازی با فرایندهای درون‌سازمانی، آموزش در نقش و یادگیری سازمانی، از جمله نیازهای آموزشی معلمان در بدو استخدام عنوان شده‌اند. معلمان مهم‌ترین دغدغه‌ی بدو خدمت را شامل دو مضمون حمایت و پشتیبانی عاطفی، و توجیه مقدماتی قلمداد کرده و عواملی مانند فشار روانی و جسمانی، سازمان‌دهی نامناسب و ضعف مدیریت را از جمله مسائل و مشکلات بدو استخدام از دیدگاه معلمان دانسته‌اند. به‌عنوان نتیجه می‌توان اذعان نمود که نظام آموزش و پرورش در ابتدای ورود نو معلمان به سازمان آموزش و پرورش، دوره‌های آموزش بدوخدمت را برگزار کنند تا از بروز شکایت‌های ناشی از بی‌برنامه‌گی سازمان جلوگیری شود و نظر تازه استخدام شده‌ها را نسبت به سازمان خوشایندتر نماید. سازمان آموزش و پرورش پیش از آن‌که تصمیم به استخدام نیروی جدید بگیرند، در رابطه با نیروی مورد نیاز و برنامه‌های قبل از خدمت و ورود به سازمان مانند دوره‌های آموزشی به صورت عمومی و تخصصی، تئوری و عملی برای هر بخش به صورت جداگانه، تجزیه و تحلیل و برنامه‌ریزی نمایند.

Keywords

• آموزش بدو خدمت
• درک و تجربه زیسته
• فرآیند آشناسازی رسمی و غیررسمی
• معلمان تازه کار