مبانی نظری هنرهای تجسمی (Aug 2021)
تداوم رابطه نماد و نوشتار در هنرهای اسلامی و گرافیک معاصر ایران با تمرکز بر نظریه بینامتنیت ژنت
Abstract
هنرهای اسلامی مجموعه‌ای از نشانه‌های نوشتاری منسجم و متنوع را در بر می‌گیرد که تاثیرات غیر قابل انکاری در تایپوگرافی معاصر ایران داشته است. پژوهش حاضر به بررسی ارتباط نماد و نوشتار در هنرهای دوره اسلامی و لوگوتایپ‌ها و تایپوگرافی معاصر پرداخته است. هدف تحقیق بیان یکی از مجراهای هم‌حضوری نماد و نوشتار در تایپوگرافی نوین ایرانی با تاکید بر همنشینی و جانشینی نماد و نوشتار است. پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که نشانه‌های نمادین در ارتباط با نوشتار در آثار دوره اسلامی چگونه ظهور پیدا کرده‌اند و نماد و نوشتار در تایپوگرافی معاصر ایران چه ارتباطی با پیش‌متن اسلامی آن دارد. روش تحقیق توصیفی تحلیلی است. روش گردآوری مطالب کتابخانه‌ای از طریق فیش‌برداری و تصویرخوانی است. تجزیه تحلیل داده‌ها کیفی است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد در کتیبه‌نگاری و خوشنویسی دوره اسلامی و تایپوگرافی معاصر، نماد به شکل خطی و تحت نظام درزمانی در پس‌زمینه نوشتار یا در کنار نوشتار قرار می‌گیرد که رابطه همنشینی را تداعی می‌کند. در مواردی نماد با نوشتار تلفیق می‌شود که از آن می‌توان به عنوان رابطه جانشینی یاد کرد. معروف‌ترین نمادها، آرایه گیاهی و سپس نمادهای انتزاعی هندسی با حروف تلفیق شده‌اند. در گرافیک معاصر ایران نمونه‌هایی از لوگوتایپ‌ها و تایپوگرافی فارسی، همنشینی نماد و نوشتار را همانند پیش‌متن‌های اسلامی آن تداعی می‌کنند و رابطه بینامتنیت از نوع پاستیش را نشان می‌دهد. در مواردی تلفیق نمادهای تصویری با نشانه‌های نوشتاری در تایپوگرافی معاصر صورت می‌گیرد و روابط جانشینی میان نماد و نوشتار و نیز بینامتنیت از نوع پاستیش برقرار است.
Keywords
