Nevruz ve Günlerle İlgili Çağatayca Yazılmış Bir Metin Üzerine Değerlendirme

Abstract

Halk inanışları içerisinde günlerin önemli bir yeri vardır. Çok eski zamanlardan itibaren insanoğlu günlere özel anlamlar yüklemiş ve günleri karşılaştığı olumlu ya da olumsuz durumların sebebi olarak görmüş, yaşadığı iyi veya kötü şeyleri günlerle ilişkilendirmiştir. Günleri uğurlu-uğursuz şeklinde sınıflandıran insanoğlu, yapılacak iş ve eylemlerin hangi günlerde yapılmasının daha uygun olacağı ile ilgili tespitlerini ortaya koymuştur. Bu bağlamda belli iş ve eylemler, ritüeller, ziyaretler, tedavi uygulamaları vs. belli günlerde gerçekleştirilmiştir. Dolayısıyla günler, insanlar için her zaman büyüsel bir nitelik taşımış ve insanoğlu günlere olumlu ve olumsuz anlamlar yükleyerek onlara majik bir güç atfetmiştir. Tabiatın yeniden canlanışını ifade eden Nevruz, yüzyıllardır dünyanın farklı yerlerinde yaşayan muhtelif milletler tarafından kutlanan önemli bir gündür. Baharı, bereketi, yeni yılı çağrıştıran, doğanın yeniden canlanışıyla kötülüklerden arınıp temizlenmeyi ifade eden ve bunlara ait inanış ve pratikler ihtiva eden Nevruz, çok eski zamanlardan itibaren Türklerde özel bir gün kabul edilmiş ve bugün de çeşitli ritüeller gerçekleştirilmiştir. Makalenin konusunu teşkil eden Çağatayca kaleme alınmış “Nevrūz-ı ‘ālemniñ beyānıdur” başlığını taşıyan metin, Nevruz’un günlerle olan ilişkisini ihtiva etmektedir. Kim tarafından kaleme alındığı bilinmeyen bu metinde, müellif metinde yer alan bilgilerin İbn-i Tırmızî’den rivayet edildiğini belirtmiş ve pazar gününden başlayarak Nevruz’un denk geldiği günlere göre o yılın nasıl geçeceği ile ilgili açıklamalara yer vermiştir. Bu tespitler, tarihi süreç içerisinde halkın gözlemlerinin, yaşadığı tecrübelerin ve bu tecrübeler neticesinde yaptığı değerlendirmelerin bir sonucu olarak karşımıza çıkmaktadır.

Keywords

• günler
• nevruz