عوامل اقتصادی- اجتماعی و زیست‌محیطی مؤثر بر وقوع آتش‌سوزی در جنگل‌‌های ایران و راهبردهای مقابله با آن

Abstract

سرانه جنگل ایران حدود یک­ چهارم مقدار جهانی و اما روند تخریب و وقوع آتش ‏سوزی در جنگل­ های کشورمان بسیار سریع بوده است؛ این شرایط درخور توجه ویژه و مطالعه است. از این‏رو، مطالعه حاضر با هدف شناخت عوامل مؤثر بر آتش ­سوزی جنگل‎ های ایران و نیز ارزیابی دیدگاه کارشناسان در زمینه راهبرد‎های مدیریت مقابله با آتش ­سوزی و تعیین راهبرد­های مؤثر برای مقابله با آن صورت گرفت. برای بررسی عوامل مؤثر بر آتش ‏سوزی جنگل­ ها، از تحلیل رگرسیون و داده­ های استان‏ های منتخب طی دوره 1394-1380 استفاده شد. تحلیل مدیریت مقابله با آتش­سوزی نیز بر اساس قضاوت کارشناسان منتخب در خصوص راهبرد­های پیشنهادی و با بهره ‏گیری از روش ‏های فرآیند تحلیل سلسله ‏مراتبی فازی و تاپسیس انجام شد. یافته­ های مطالعه نشان داد که به­ طور نسبی، سهم متغیرهای اقتصادی- اجتماعی در وقوع آتش ­سوزی بیشتر از متغیرهای زیست ­محیطی بوده و از میان متغیرهای زیست­محیطی، اثر دما قابل ملاحظه است. همچنین، در خصوص متغیرهای اقتصادی-اجتماعی، مشخص شد که تراکم استفاده از جنگل­ ها از طریق افزایش جمعیت و افزایش دسترسی (جاده) موجب افزایش زمینه وقوع آتش­ سوزی می­شود؛ اما در عین حال، بهبود شرایط جامعه از نظر سطح توسعه‏ یافتگی زمینه کاهش وقوع آتش ­سوزی را فراهم می­کند؛ در مورد مدیریت مقابله با آتش ‏سوزی نیز تأکید و تمرکز راهبرد­های اولویت‏ دار، بیش از تجهیزات مورد استفاده، بر مدیریت منابع نیروی ­انسانی است؛ و قبل از آتش­ سوزی، راهبرد­های «برگزاری نشست و تشکیل جلسه ستاد اطفای حریق»، «اعمال جریمه» و «گماشتن نگهبان و دیدبان محلی» از بالاترین اولویت برخوردار بوده و «حفظ خونسردی مأموران» و «حضور به‏ موقع مأموران در محل» به‏ عنوان راهبرد­های حین آتش­ سوزی توصیه شده‏ اند.

Keywords

• آتش‌سوزی
• اقتصادی– اجتماعی
• جنگل
• راهبرد
• ایران