پژوهش‌های حفاظت آب و خاک (Dec 2021)
تهیه نقشه خطر و خسارت سیل با استفاده از مدل هیدرولیکی دوبعدی LISFLOOD-FP (مطالعه موردی: حوزه اراز کوسه)
Abstract
سابقه و هدف: پیش‌بینی رفتارهیدرولیکی رودخانه در مقابل سیلاب‌های احتمالی، جهت کاهش خطر و خسارات وارده به مناطق شهری، تأسیسات در حال ساخت، مزارع و سایر کاربری‌ها در اطراف رودخانه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. مدل‌های هیدرولیکی کارآمدترین ابزار برنامه‌ریزی و توسعه روش‌های سازه‌ای و غیرسازه‌ای مدیریت و کاهش سیل می‌باشند. شبیه‌سازی رفتارهیدرولیکی رودخانه‌ها، برای پیش‌بینی نقاط دارای خطرو تعیین خسارات ناشی از سیل، در شرایط مختلف و همچنین بیمه سیل ضرورت دارد. هدف این تحقیق استفاده از مدل هیدرولیکی دوبعدی رستری LISFLOOD-FP و مدل رقومی ارتفاعی با وضوح 5 متر، برای تهیه پهنه سیل با دوره بازگشت 500سال و پس از آن تهیه نقشه خطر و خسارت برای منطقه اراز کوسه واقع در ضلع جنوب غربی شهرستان گنبد بود.مواد و روش‌ها: در این پژوهش حوزه اراز کوسه و رودخانه چهل چای موردبررسی قرار گرفت. جهت محاسبه تفصیلی خطرات مرتبط با جاری شدن سیل شامل خطرات طغیان آب، شدت آن، عمق طغیان آب که مردم یا محیط زیست تحت تاثیر آن قرار دارد، از خروجی‌های مدل هیدرولیکی دوبعدی LISFLOOD-FP استفاده گردید. پس از جمع آوری داده ها و با استفاده از یکسری معادلات، ریسک را محاسبه و داده ها از لحاظ گرافیکی به عنوان نقشه های خطر نشان داده شد. خطر محاسبه شده شامل خطرسیل برای مردم، ساختمان‌ها، زیرساخت ها و همچنین نقشه خسارت ساختمان‌ها بود.یافته‌ها: در این تحقیق برای سیل با دوره بازگشت 500 سال، بیشترین احتمال مرگ و میر 08/10 درصد و بیشترین احتمال آسیب بدنی 81/34 درصد و بیشترین میزان خسارت وارده به ساختمان‌ها برای مناطقی که دچار تخریب کلی می‌شوند 8300 میلیون ریال برآورد گردید.نتیجه گیری: بر اساس تجربیات تئوریک، یکی از شیوه‌های مناسب در جهت مدیریت سیلاب، تعیین میزان پیشروی سیلاب و ارتفاع آن نسبت به سطح زمین و نیز تعیین خصوصیات سیلاب از جمله سرعت و جهت پیشروی سیل در دوره بازگشت‌های مختلف که تحت عنوان نقشه‌های خطر صورت می‌گیرد و می‌تواند منجر به کاهش خسارات ناشی از سیل در مناطق مختلف شود در هرچهار نقشه خطر شامل نقشه احتمال آسیب بدنی، نقشه احتمال مرگ و میر افراد، نقشه آبگرفتگی ساختمان و نقشه محدوده آبگرفتگی معابر و همچنین نقشه خسارت نشان داد که ضلع شمال شرقی رودخانه آسیب‌پذیر-ترین بخش از محدوده مطالعاتی می‌باشد و با توجه به تراکم بالای ساخت و ساز در آن نواحی، ضعف در استحکام بنای ساختمان‌ها و قدمت زیاد بعضی از ساختمان ها، آگاهی مردم، شهرداری و ادارات ذیربط از شدت خطر سیل و شناخت رفتار هیدرولیکی رودخانه حائز اهمیت می باشد.
Keywords
