تحلیل محتوا (تکنیک یا روش پژوهش؟): یک مرور روایتی نظام‌مند

Abstract

زمینه و هدف: برای دستیابی به توسعه در آموزش، پژوهش و تحقیق سنگ‌بنای اولیه به شمار می­رود؛ از این رو مطالعه روش­های پژوهشی برای شناخت علمی و بهبود کیفیت پژوهش اهمیت دارد. تحلیل محتوا یکی از مهم­ترین انواع پژوهش است که علی‌رغم کاربردهای گوناگون آن هنوز تعریف روشنی از آن در زمینه روش تحقیق یا تکنیک بودن نشده است. در این نوشتار سعی بر آن است با استفاده از نظر صاحبنظران به این موضوع پرداخته شود.. مواد و روش‌ها: این مطالعه مروری، روایتی نظام‌مند است. به‌منظور انجام این مطالعه با استفاده از کتب و جستجو در پایگاه‌های PubMed, Scopus Web of Science, Science Direct, Google scholar, بین سال­های 1940-2022 با کلیدواژه‌هایContent ,Analysis Qualitative content analysis, Quantitative content analysis و کلید‌واژه تحلیل محتوا، روش کیفی، تحلیل محتوی کیفی، تحلیل محتوی کمی در پایگاه­های MagIran, SID ,Iranmedex, Irandoc جستجو شد و در نهایت 21 مقاله بررسی شدند. یافته‌ها: براساس یافته‌های پژوهش، روش‌های خاصی برای انجام پژوهش تحلیل محتوا وجود دارد که آن را از سایر روش­های تحقیق متمایز می­کند. همچنین، اختلاف‌نظر در بین صاحب‌نظران در خصوص روش پژوهش یا تکنیک بودن تحلیل محتوا به تاریخچه و سیر تکاملی آن مربوط می‌شود، به بیانی دیگر انعطاف­پذیری بسیار بالای که برای تحقیق در روش تحلیل محتوا وجود دارد، مرهون تغییراتی است که این روش در طول زمان پذیرفته است نتیجه‌گیری: تحلیل محتوا به‌عنوان یک روش علمی مستقل است که از ابتدا تا انتهای تحقیق با پژوهشگر می‌باشد که هم به‌تنهایی و هم همراه با فرایندهای کیفی دیگر در راستای رسیدن به الگو یـا چـارچوبی مفهـومی، توصـیف و تلخیص داده­ها، استنباط از آنها و تدوین نظریه به‌کار رود

Keywords

• تحلیل محتوا: روش: تکنیک: روش شناسی