Pizhūhish/hā-yi Falsafī- Kalāmī (Mar 2013)
خدا، شر و اختیار از دیدگاه مولانا جلال‌الدین رومی
Abstract
برخی سرچشمۀ شُرور را اختیار انسان دانسته‌اند. یعنی آنچه از نظر انسان شر تلقی شده و به خدا نسبت داده می‌شود چیزی جز اَعمال و اَفعال ناشی از اختیار انسان نیست. صعود و سقوط آدمی در گرو اختیار اوست و همین امر است که منشأ بسیاری از شرور اخلاقی و طبیعی قلمداد می‌شود. اصولاً تلقی شَرورانه داشتن از حوادث، از یک سو، به جهل و ناآگاهی انسان در خصوص مصالح مکتوم آن باز می‌گردد و از سوی دیگر، به دلیل سوء استفاده‌ای است که انسانِ مختار از اختیار خویش می‌کند. رویکرد اصلی مولانا آن است که اساساً چیزی به نام شر از سوی خدای خیر محض صادر نمی‌شود و بخشی از آنچه بدین نام خوانده می‌شود ناشی از سوء ارادۀ خودِ انسان است. به عقیدۀ وی، وجود شرور با اعتقاد به اوصافی همچون خیر محض بودن خداوند منافات دارد؛ زیرا چنین خدایی نمی‌تواند منشأ شُرور باشد. کاظم بازافکن* دانشجوی دکتری فلسفه دین، دانشگاه علوم و تحقیقات اصفهان امیرعباس علیزمانی** دانشیار گروه فلسفه دین، دانشگاه تهران
Keywords
