بررسی کارآیی بازار آب و مقایسه آن با شیوه های مختلف تخصیص در شرایط کم ‏آبی

Abstract

مطالعه حاضر با هدف شبیه ­سازی و بررسی کارآیی بازار آب و مقایسه آن با سه شیوه تخصیص بهینه، تخصیص بر اساس سهمیه­ بندی ثابت و تخصیص بر اساس سهمیه­ بندی تناسبی آب صورت گرفت. منطقه مورد مطالعه زیرحوضه جیرفت واقع در حوضه آبریز هلیل‏ رود و داده­ های مورد نیاز مربوط به سال 1394 بود. روش مورد استفاده محاسبه تابع منفعت حاصل از آبیاری و حداقل ‏سازی زیان درآمدی در کل منطقه بود. بدین منظور، ابتدا محدودیت بیست و سی درصدی در برداشت از منابع آب زیرزمینی اعمال شد و سپس، بررسی شیوه ­های تخصیص بهینه، تخصیص بر اساس سهمیه ­بندی ثابت و تخصیص بر اساس سهمیه ­بندی تناسبی آب از لحاظ منافع حاصل از آبیاری و بهره ­وری آب در محصولات مختلف انجام پذیرفت. پس از آن، از طریق ایجاد یک بازار آب فرضی، کارآیی بازار آب پس از اجرای این روش­­ های تخصیص مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. به‏ منظور بررسی اثر هزینه ­های مبادله بر تجارت آب، هزینه مبادله معادل صفر، پنج، ده، بیست و سی درصد قیمت آب در نظر گرفته شد. بر اساس نتایج پژوهش، چنانچه شرایط رقابت کامل بر بازار حاکم و هزینه ­های مبادله صفر باشد، تخصیص بهینه و تشکیل بازار آب منجر به تخصیص نهایی مشابه حقوق آب و منافع آبیاری برای کل جامعه می­شوند و از قوانین سهمیه­ بندی ثابت و متناسب کارآمدترند؛ همچنین، با کاهش دسترسی به منابع آب، منافع حاصل از تجارت آب افزایش و با افزایش هزینه­ های مبادله، حجم آب مبادله ‏شده و منافع حاصل از تجارت آب کاهش می­ یابد.

Keywords

• بازار آب
• تخصیص بهینه منابع آب
• تابع زیان درآمدی
• جیرفت