Sztuka i Dokumentacja (Dec 2024)
Mistrzynie Drugiego Planu. O Polskich Rzeźbiarkach, Pomnikach i Barierach Nie-do- przekroczenia
Abstract
Podstawowym celem artykułu jest naświetlenie okoliczności towarzyszących powstawaniu rzeźb pomnikowych tworzonych przez polskie rzeźbiarki. Międzywojenny okres ich działalności został skonfrontowany z twórczością kobiet należących do kolejnego pokolenia rzeźbiarek uprawiających ten rodzaj sztuki już po II wojnie światowej. Uważna refleksja pozwoli dostrzec działanie mechanizmu, w którym zarówno uwarunkowania kulturowe jak i system administracyjno-urzędowy przyczyniły się do procesu wyznaczania symbolicznych granic działalności rzeźbiarskiej kobiet i odgradzania ich sztuki od sfery publicznej. Przemiany społeczne po 1918 r. umocniły pozycję kobiet pragnących rozwijać własne kariery zawodowe. Na arenę artystyczną wkroczyła wówczas grupa gruntownie wykształconych rzeźbiarek, wśród których znalazły się te, które zaczęły uprawiać swoją twórczość w obrębie sztuki pomnikowej. Dotychczas była to strefa całkowicie zarezerwowana dla mężczyzn i to właśnie tam patriarchalne tradycje zakorzenione były najgłębiej. Wejście do środowiska opartego na dominującej pozycji mężczyzn wymuszało na kobietach konieczność konfrontacji z zastanymi wzorcami oraz schematami myślowymi odnoszącymi się do ich uczestnictwa w kulturze. Ten rodzaj twórczości uprawiały międzywojenne artystki o ugruntowanej już wówczas pozycji: Zofia Trzcińska-Kamińska, Hanna Nałkowska, Janina Reichert czy Ludwika Nitchowa. Doskonale zapowiadające się kariery znakomitej większości z nich zostały przerwane przez wybuch II wojny światowej oraz wszelkie okoliczności związane z tym wydarzeniem. Kolejne pokolenie artystek formowało się w okresie tworzenia nowego systemu władzy, który tylko pozornie promował koncepcję wolności wśród obywatelek i obywateli. Dynamiczny dotąd proces zdobywania przez kobiety kolejnych swobód na polu rzeźby, w nowym ustroju uległ niemal całkowitemu wyhamowaniu. Komunistyczna ideologia pogłębiała hierarchie między płciami, które w ostateczności stały się podstawowym sposobem wyznaczania granic społecznych i izolowania kobiet od sfery publicznej, a więc i pozbawiania ich dostępu do realizacji o charakterze pomnikowym.
Keywords
